نقش تاریخی آذربایجان* نوشته محمد اشراقی

*مدیرمسئول – محمّد اشراقی

آذربایجان بخش مهمی از ایران بشمار می رود. اگر نقش سیاسی،  اجتماعی و اقتصادی آذربایجان در گذشته دور و نزدیک ایران، نادیده انگاشته شود، ایران ضعیف تر از امروز تصور می گردد. قدرت اداری، سیاسی در ایران و اطراف ایران  بجز در دورانهای کوتاه مدت،  حکومت های محلی سامانی، دیالمه و کریمخانی، بعد از اسلام، در دست حکومت های سراسری و منطقه ای آذربایجانی بوده است. اکثر بناهای تاریخی سراسر ایران  ساخت سلسله های ترک می باشند. اغلب آثار هنری مشهود در موزه های ایران ودنیا هم متعلق به حکومت های
ترک ایران است. اذربایجان دروازه ورود تمدن، تفکر و هنر، ادبیات و  صنایع نوین دنیای غرب به ایران بوده است. باین دلیل بعضی از صاحب نظران گفته اند که در تاریخ اخیر، ایران با چشم آذربایجان به دنیای متمدن نگاه کرده است. صنایع پیش از چاپ (گراور سازی) و چاپ کتاب و روزنامه ، صنعت توپ سازی در عهد قاجار با ریخته گری  توپ های جنگی در جبهه های جنگ ایران و روس در
آذربایجان آغاز بکار کرده است. به دلایل فوق و موارد دیگری که در شان، تبریزبه عنوان  شهر اولین ها، ذکر می گردد، آذربایجان در شکل گیری تمدن و فرهنگ، ایران نقش شاخص و با اهمیتی ایفا کرده است. از نظر سیاسی، آذربایجان، تنها منطقه ای بوده که بعد از فروپاشی حکومت ماد با نام آتورپاتگان استقلال خودرا در برابر سلطه حکومت های بیگانه حفظ کرد. در برهه تاریخی اخیر نیز آذربایجان، در انگیزش، شروع ، حفظ و تداوم نهضت مشروطه پیشتاز ومؤثر بوده است. در دوران اخیر آذربایجان در امور اداری، سیاسی و اقتصادی نقش وسهم  بسزا و کتمان ناپذیری دارد. نکته قابل توجه دیگری وجود دارد که ممکن است به صور گوناگون تعبیر گردد. یکی از تعابیر این می تواند باشد که آذربایجان با این همه نقش های مؤثر و مفید، تاکنون، از نکته نظرات گوناگون بخصوص انواع شاخص های رشد و توسعه مادی و فرهنگی، از  مناطق همطراز خود و حتی کم اهمیت و کم جمعیت تر عقب مانده است. این مسئله باید توجه و دقت مسئولین استانهای آذربایجان، نمایندگان آنها و شخصیت های دخیل در امور استان های آذربایجان  را بیش از مسئولین کشور جلب کند. باور این است که برای رفع  عقب ماندگی  ها با جدیت بررسی،  برآورد و مثل اب و نان از مسئولین کشور خواسته شود. آنچه مسلم است، تا احتیاجات  اعلام و مصرا درخواست  شود،  مکانیزمی برای رفع نیاز ها یا موجود نیست یا فعال نمی باشند.