صدای تاریخ در موزه صدای تبریز
موزه‌های متعددی در کشور ما وجود دارد، اما موزه صدای تبریز در نوع خود یکی از موزه‌های منحصر به فرد و جزو اولین موزه‌های صدا و موسیقی در ایران به شمار می‌رود که تاریخ حرفه‌ی نوازندگی و قدمت سازهای اصیل را به نمایش گذاشته و به خوبی توانسته مردم را با موسیقی آشنا کند.
به گزارش ارک خبر به نقل از ایسنا،نخستین موزه صدای کشور و نخستین موزه خصوصی در آذربایجان‌شرقی توسط رئیس جمهور وقت در چهارم اردیبهشت ۱۳۹۷در تبریز افتتاح شد و در خانه تاریخی و زیبای «امیرپرویز» واقع در خیابان تربیت و در دل بازار تاریخی «کره نی خانا» راه‌‍اندازی شده است؛ به محض وارد شدن از در کوچک خانه امیر پرویز، هشتی کوچکی دیده میشود که با ظرافت هرچه تمام با نمای آجری تزیین شده و آمدن ما را به این گنجینه‌ی هنر و صدا خوش آمد می‌گوید. مردی میانسال در را باز می‌کرده و ما را به داخل موزه هدایت می‌کند، چند پله پایین می‌آییم و وارد حیاتی بزرگ با دیوارهای بلندی می‌شویم، حوضی در وسط حیاط و باغچه‌ای پر از گل توجه ما را به خود جلب می‌کند، البته به دلیل اینکه فصل پاییز است و هوا سرد، از سرسبزی چندان خبری نیست.
ملک موزه صدا مربوط به دوره معاصر بوده و به نام مالک قبلی آن، امیر پرویز است، اما در اصل این خانه مربوط به خاندان کلکته‌چی بوده و به اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی برمی‌گردد.
از ویژگی‌های این بنا می‌توان به نمای آجری و قاب‌بندی شده زیبای آن اشاره کرد که دارای معماری تفلیسی و آجرهای مربوط به دوران پهلوی اول است.
در اطراف این حیاط، خانه‌ای دوطبقه‌ای با نمای آجری و قاب‌بندی شده و پنجره های چوبی قرار دارد که همچون صندوقچه‌ای رازهایی را در دل خود پنهان کرده است، البته بخش کوچکی از این بنا مربوط به موزه صدا است و بخش بزرگی از آن به شکل مخروبه باقی مانده است. از اولین در چوبی سمت راست، وارد خانه میشوم، در گوشهای، اتاق مدیریت با انواع سازها و اشیاء قدیمی دیده میشود، مسئول موزه، ما را به طبقه‌ی بالا و بخش اصلی آن هدایت می‌کند؛ طبقات بالا از ادوات موسیقی و قاب عکس‌هایی از هنرمندان این عرصه پر شده است که قطعا دیدن آنها برای هر فردی جالب است؛ در این خصوص با مسئول موزه صدا گفت‌وگو می‌کنم:
حسین ساجدی، پژوهشگر، مولف و نوازنده در رابطه با موزه صدای تبریز به ایسنا می‌گوید: موزه صدا با هدف ایجاد جاذبه‌ی گردشگری، حفظ گنجینه‌های هنری، شناسایی و شناساندن جایگاه والای فرهنگ این سرزمین و همچنین پژوهش، آموزش و تقویت بنیان‌های فرهنگی در مقابل فرهنگ‌های مهاجم تاسیس شده است.
او اضافه می‌کند: موزه صدای تبریز بالغ بر ۳۰۰ قلم اشیای مرتبط با صدا را در خود جای داده است که علاوه بر اشیای موجود، بخش آرشیو صوتی نوازندگان و آهنگ‌سازان را نیز می‌توان یکی‌دیگر از مهم ترین ویژگی‌های این موزه دانست که از جمله می‌توان به آرشیو اذان موذن‌ها، نت، عکس و پوستر، نقاشی و خوش‌نویسی اشاره کرد.
ساجدی بیان می‌کند: مجموعه‌های صوتی قاریان، تعزیه خوانان، چاوش خوانان، پرده خوانان، منقبت خوانان، شبیه خوانان مناسبت‌های ملی و مذهبی، آواز خوانان قدیمی چون اقبال، سید احمد خان و آثار ارزشمند موسیقی‌های فاخر نگهداری و در دسترس پژوهشگران و دانش پژوهان این رشته و سایر علاقه‌مندان جهت کسب دانش کافی و جامع، قرار داده شده است.
او ادامه می‌دهد: طبقه‌ی اول این موزه، بخش کتابخانه و مدیریت بوده و بخش آموزش در قسمت جنوبی ساختمان واقع شده است؛ تالارهای موزه در طبقه‌ی دوم این مجموعه قرار دارد؛ تالار استاد «اقبال‌آذر» نمونه‌ای از آن است که ادوات صوتی چون انواع رادیوهای لامپی، گرامافون‌های هندلی، گرام، ریل، آپارات، اسلاید و اولین و آخرین نسل تلویزیون‌های سیاه و سفید به نمایش گذاشته شده است.
ساجدی بیان می‌کند: تالار شماره دو به نام استاد «سلیمی» است که سازهای مضرابی مانند انواع تارهای ایرانی و آذربایجانی، قوپوز، سه تار، تنبور، گیتار، چنگ؛ باغلاما، ماندولین، رباب، بانجو، شورانگیز و دیگر سازهای زهی مضرابی در آن به نمایش گذاشته شده است.
او در رابطه تالار شماره سه خاطرنشان می‌کند: تالار شماره‌ی سه این مجموعه به نام استاد «بابایان» نام‌گذاری شده است و سازهای بادی چون انواع بالابان، سرنا، کرنا، نی، دوزاله، نی انبان، شیپور، قره نی، ساکسیفون، طوبا، ترومبون، ترومپت، ساز دهنی و دیگر سازهای بادی موجود است.
او ادامه می‌دهد: تالار شماری چهار به نام استاد «زاون» است و سازهای زهی آرشه‌ای مانند انواع کمانچه‌های ایرانی و آذربایجانی و لری، انواع ویلون، قیچک، چغانه، ویلنسل، کنتر، باس و… نیز از جمله اشیای این مجموعه‌اند.
مسئول موزه صدا با بیان اینکه پرده نقاشی عاشورا هفت مربعی نیز در اینجا نگهداری میشود، می‌گوید: تالار شماره پنج با عنوان استاد «فرنام» به عنوان نمایشگاه سازهای کوپه‌ای مانند انواع نقاره، تنبک، دهل، دمام، قاوال، دف، ضرب زورخانه، درامز، طبل و سایر سازهای کوبه‌ای است.
او یادآور میشود: تالار شماره‌ی شش با عنوان استاد «بیگجه‌خانی» با سازها، آثار و وسایل این هنرمند، ویترین شماره‌ی هفت با سازهای ملل مختلف و زنگوله‌ها و ویترین شماره‌ی هشت نیز با سازهای کلاویه‌دار مانند انواع قارمون، آکاردیون، ارگ، بایان، هارمونیکا، ملودیکا و زنگوله‌ها پر شده است.
او اظهار می‌کند: این مکان اولین موزه خصوصی است که ملک آن وابسته به میراث فرهنگی است، اما تمامی امورات آن بر عهده‌ی من بوده و من به عنوان مستاجر این ملک، ماهانه مبغ اندکی را به سازمان میراث فرهنگی پرداخت می‌کنم.
ساجدی متذکر میشود: تمامی سازها و اشیای این موزه متعلق به من است و طی ۴۰ سال از اقصی نقاط کشور و حتی دنیا آنها را جمع‌آوری کرده و به نمایش عموم گذاشته‌ام.
سالانه ۲۰۰ هزار ساعت موسیقی از تمامی شبکه‌های سیما پخش میشود
او با بیان اینکه سالانه ۲۰۰ هزار ساعت موسیقی از تمامی شبکه‌های سیما پخش میشود، تاکید می‌کند: موسیقی، هنر همزاد بشر است، به مراتب موسیقی دوره ساسانی قوی‌تر بود، اما بعد از دوره‌ی اسلام، مراحل زیادی را طی کرده است؛ الفبای موسیقی در تمامی فرهنگ‌ها یکسان است لذا تهاجم فرهنگی در این عرصه به وضوح دیده میشود.
او در رابطه با مشکلات خود می‌گوید: مساحت این بنا بسیار محدود بوده و حتی یک دهم جایی که نیاز دارم هم نیست است لذا بسیاری از اشیای من در انباری نگهداری می‌شوند؛ چندین سال است که به دنبال گرفتن مکان جدید هستم، اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌ام.
او اضافه می‌کند: تمامی امورات این مجموعه بر عهده‌ی من است و کسی کمکی به من نمی‌کند؛ ۲۰ ماه است که تعطیل بودم و ریالی از اینجا برداشت نکردم، اما با وجود تمامی مشکلات، قبل از شیوع کرونا ۵۰ نشست تخصصی آموزشی و پژوهشی با حضور اساتید مربوطه و بدون هیچ کمک دولتی در حوزه صدا و موسیقی برگزار کردیم.
در تبریز به توسعه مراکز فرهنگی چندان توجهی نشده است
این پژوهشگر موسیقی متذکر میشود: تبریز از قدمت تاریخی بالایی برخوردار است، اما متاسفانه صرفا توسعه‌ی ادارات فرهنگی انجام شده و به مراکز فرهنگی چندان توجهی نشده است چرا که بسیاری از خانه‌های تاریخی ما در اختیار ادارات است.
او می‌گوید: اخیرا مطالبه‌ی خود را در شورای شهر جدید هم مطرح کردم، اما به دلیل مشکلات فراوان و نبود امکان ادامه فعالیت این موزه با شرایط موجود،
امیدوارم قبل از هرگونه تصمیم خلاف میل باطنی بنده در خصوص واگذاری محل مناسب، همکاری لازم را داشته باشند.
به گزارش ایسنا، با توجه به اینکه موسیقی آذربایجان، بالاخص تبریز پیشینه‌ای غنی و وسیعی دارد، همواره جای خالی موزه‌ای مرتبط با این هنر جهت حفظ و صیانت از این میراث ماندگار دیده می‌شد، لذا این موزه می‌تواند، روح بی بدیل نغمه سازان و نغمه سرایان آذربایجان را جانی تازه بخشیده و محفل انسی را برای هم فکری و هم نوازی برای هنردوستان فراهم سازد.
