علت اختلاف 12 هزار مستندی تولیدات علمی ایران در اسکوپوس و ISI چیست؟

خبرگزاری ارک – رییس بخش علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز با اشاره به تفاوت‌های مربوط به میزان شتاب علمی کشور در پایگاه‌های استنادی اسکوپوس و تامسون رویترز گفت: در نظام اسکوپوس تعداد تولیدات علمی ایران در سال 2014 بالغ بر 43 هزار و 39 مدرک و در تامسون رویترز 31 هزار و 550 مدرک گزارش شده است.

دکتر جعفر مهراد با اشاره به طرح موضوع افت شتاب علمی کشور از سوی مسوولان کشور، افزود: شتاب تولید علم، مساله بسیار با اهمیتی است که مقام معظم رهبری نیز بر آن تاکید داشتند و برای بررسی این وضعیت دو راه بیشتر در پیش رو نداریم.

وی یکی از این روش‌ها را مراجعه به پایگاه‌های استنادی بین المللی دانست و اظهار داشت: سال‌ها است که در جهان دو پایگاه استنادی تامسون رویترز در آمریکا و اسکوپوس وابسته به بنگاه انتشاراتی الزویر در هلند فعالیت‌های علمی کشورها را رصد می‌کنند.

مهراد ادامه داد: بر این نکته که تولیدات علمی ایران در قالب مجله‌های پژوهشی در سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی کمتر بوده و این مورد تا اواسط دهه 2000 میلادی استمرار داشته، توافق نظر وجود دارد به گونه‌ای که میزان تولیدات علمی ایران در تامسون رویترز از بدو پیروزی انقلاب اسلامی به شرح ذیل است:

رییس بخش علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز اضافه کرد: بر اساس این جدول، آمارها از سال 1980 تا 2005 به فاصله پنج سال ارائه شده و از سال 2010 به بعد که میزان تولیدات علمی کشور رشد فراینده‌ای داشته به طور سالانه قابل مشاهده است.

مهراد با تاکید بر این که آمارهای ارائه شده در این زمینه در پایگاه اسکوپوس متفاوت است، ادامه داد: علت تفاوت آمارها در این دو پایگاه ناشی از حجم تعداد رکوردها است. تامسون رویترز در حدود 12 هزار و 500 مجله معتبر برگزیده را از کشورهای مختلف نمایه سازی می‌کند در حالی که تعداد نشریات معتبر برگزیده در اسکوپوس بالغ بر 18 هزار نشریه علمی است.

وی با تاکید بر این که بر این اساس آمار تولیدات علمی تمامی کشورها از جمله ایران در این پایگاه بیش از آمارهای ارائه شده توسط تامسون رویترز است، یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر آمارهای ذیل را در تولید علم در پایگاه استنادی اسکوپوس به خود اختصاص داده است:

بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام توضیح داد: به طوری که از جدول فوق مشاهده می‌شود، آمارهای هر دو نظام روند رو به رشدی داشته ولی شتاب آن به اندازه سال‌های قبل نیست.

وی آمار سال 2014 در نظام اسکوپوس که تعداد تولیدات علمی ایران را 43 هزار و 39 مدرک گزارش کرده درخور توجه دانست و یادآور شد: میزان تولیدات علمی ایران می‌تواند به ارقام بالاتری صعود کند که این امر مستلزم سیاستگذاری و تدوین برنامه‌های تشویقی است.

مهراد، کل تولیدات علمی ایران از بدو ثبت مدارک علمی نظام استنادی اسکوپوس را 334 هزار و 290 مدرک ذکر کرد و افزود: تفکیک این آمار بر حسب رشته‌های موضوعی نشان می‌دهد که برخی از رشته‌ها نسبت به برخی دیگر از رشته‌ها، از تولیدات علمی بیشتری برخوردار هستند.

به گفته وی در رشته مهندسی 80 هزار و 831 مدرک،‌ در رشته پزشکی 73 هزار و 448 مدرک، در رشته شیمی 47 هزار و 430 مدرک، در رشته فیزیک و نجوم 40 هزار و 671 مدرک و در رشته علم مواد 39 هزار و 404 مدرک تولید شده است.

رییس بخش علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز ادامه داد: از کل 334 هزار و 209 مدرک تولید شده توسط دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور تعداد 266 هزار و 571 مورد به صورت مقاله، 48 هزار و 411 مورد به صورت مقاله کنفرانس، چهار هزار و 604 مورد به صورت مطالب مروری و سه هزار و 901 مورد به صورت مقاله در نشریات بین المللی منتشر شده است.

مهراد، همکاری‌های علمی را یکی از مولفه‌های مهم دنیای علم و فناوری دانست و اظهار داشت: دانشمندان و پژوهشگران ایرانی در تحقیقات و انتشارات خود با برخی از کشورها همکاری‌های بیشتری داشته‌اند و خوشبختانه این کشورها عمدتا در گروه کشورهای پیشرفته و یا نوظهور علمی قرار دارند.

مهراد یادآور شد: مورد مالزی جالب توجه است و آن این است که بسیاری از این مقالات حاصل فعالیت‌های علمی دانشجویان شاغل به تحصیل در این کشور است؛ البته این مورد درباره سایر کشورها نیز صادق است ولی همکاری پژوهشگران سایر کشورها با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور امری روشن و غیر قابل انکار است.

وی با بیان این که از کل 334 هزار و 290 مدرک، تعداد 323 هزار و 959 مدرک به زبان انگلیسی منتشر شده است، ادامه داد: اساسا نظام‌های استنادی از جمله اسکوپوس، زبان محور هستند و زبان انگلیسی در این پایگاه تفوق دارد.

مهراد درباره سهم مراکز تحقیقاتی و علمی مختلف کشور از تولیدات علمی، خاطر نشان کرد: از کل 334 هزار و 290 مدرک ثبت و نمایه شده در اسکوپوس سهم دانشگاه آزاد اسلامی 35 هزار و 655 مدرک است و دانشگاه‌های تهران و علوم پرشکی تهران، صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر به ترتیب با تولید 33 هزار و 267 مدرک، 26 هزار 568 مدرک، 19 هزار و 474 و 18 و 114 مدرک رتبه‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده‌اند.

رییس بخش علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز، بررسی انتشار تولیدات علمی در منابع مختلف را روش دوم ارزیابی میزان شتاب علمی کشور ذکر کرد و ادامه داد: پژوهشگران و دانشمندان از این منابع برای انتشار فعالیت‌های علمی خود استفاده می‌کنند که آمارهای مربوط به این زمینه به شرح ذیل است:

وی تصریح کرد: آمارهای ارائه شده حاصل کار مشترک دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اعضای هیات علمی و پژوهشگران در دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی در وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دستگاه‌ها اجرایی است.

مهراد خاطر نشان کرد: براساس آمارهای ارائه شده در مجموع چهار میلیون و 600 هزار دانشجو به تحصیل اشتغال دارند و تعداد موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور بالغ بر سه هزار و 600 موسسه می‌شود.