درمان قطعی ناباروری با دانش بومی/ ایران جزو ۱۰ کشور برتر جهان در درمان نازایی
اگرچه برای درمان نازایی در دهه‌های گذشته باید به کشورهای اروپایی سفر می‌کردیم، اما اکنون شاهد حضور بسیاری از بیماران خارجی در کشورمان برای درمان ناباروری هستیم، به‌نحوی که ایران در درمان نازایی جزو ۱۰ کشور برتر دنیاست و هزینه‌های درمان در ایران بسیار کمتر از سایر کشورهای پیشرفته است، که این موفقیت مرهون تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز پژوهشی - خدماتی این حوزه است.
به گزارش ارک خبر،«قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» دهم آبان سال ۱۴۰۰ بر اساس اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی، تحت کمیسیونی مشترک در مجلس شورای اسلامی، بررسی شد و پس از موافقت با اجرای آزمایشی آن به مدت هفت سال به تأیید شورای نگهبان رسید.
قانون جوانی جمعیت به‌دنبال درمان ناباروری
بر همین اساس نیز سال ۱۴۰۱ مبلغ ۱۲ هزار میلیارد تومان بودجه از سوی مجلس شورای اسلامی برای اجرای طرح‌های تشویقی قانون جوانی جمعیت اختصاص یافت و البته قرار شد که هزینه درمان زوج‌های نابارور به‌واسطه‌ی نقش مهم آن‌ها در جبران بخشی از کاهش نرخ جمعیت، تا ۹۰ درصد از طریق بیمه‌ها تامین شود.
بر اساس گزارش جدید سازمان جهانی بهداشت (WHO) حدود ۱۷.۵ درصد از جمعیت بزرگسال یعنی تقریباً یک در ۶ نفر در سراسر جهان با مشکل ناباروری درگیر هستند. در ایران نیز ۳.۵ میلیون زوج ایرانی با بیماری نازایی دستهو پنجه نرم می‌کنند و برای درمان خود نیاز به دانش کافی و حمایت مالی دارند.
اولین درمان ناباروری در ایران
«دکتر ابوطالب صارمی»، فوق‌تخصص باروری و IVF از دانشگاه وین، موسس بیمارستان فوق‌تخصصی زنان و زایمان و مرکز تحقیقات سلولی صارم، در کتابی با عنوان «بنیان آی‌وی‌اف در ایران» اعلام کرد که تولد نخستین نوزاد از طریق روش کمک باروری GIFT در سال ۱۳۶۷ انجام شد. همچنین در این کتاب از تولد نخستین دوقلوی آزمایشگاهی با روش IVF در دی‌ماه ۱۳۷۰ یاد کرده است، این در حالی است که دکتر عباس افلاطونیان و همکارانش در مرکز تحقیقاتی و درمانی ناباروری یزد، اولین نوزاد حاصل از تکنیک IVF در ایران را نوزاد دختری می‌دانند که سال ۱۳۶۹ در این مرکز متولد شده است.
با این‌حال شکل‌گیری «پژوهشگاه رویان» به عنوان موثرترین موسسه درمان ناباروری در کشور این‌گونه بود که سال ۶۹ – ۶۸ بعد از برگزاری یک کنگره علمی در زمینه ناباروری، جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی ایران که مسئولیت آن را مرحوم «دکتر کاظمی آشتیانی» بر عهده داشت، ماموریت پیدا کرد تا برای پاسخ به این نیاز جامعه در قالب یک پروژه تحقیقاتی کار را دنبال کند. در این زمینه بعد از فراهم‌سازی امکانات و تربیت و جذب نیروی انسانی موردنیاز، در نهایت در خرداد ماه سال ۱۳۷۰ موسسه خدمات تخصصی، آموزشی و پژوهشی رویان با تمرکز بر پژوهش و آموزش با حضور دکتر ملک‌زاده وزیر بهداشت وقت افتتاح شد.
روش‌های پیشرفته درمان ناباروری
طبق نظر «علی صادقی‌تبار» مدیر مرکز فوق‌تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر جهاد دانشگاهی، به‌طور کلی می‌توان خدمات درمان ناباروری را در چهار گروه دسته‌بندی کرد:
نخست؛ درمان‌های دارویی برای افزایش توان باروری زوج‌ها. دوم؛ روش تلقیح داخل رحمی اسپرم یا آی یو آی (IUI) که در این روش نمونه اسپرم پس از شست‌وشو و آماده‌سازی به‌طور مستقیم به داخل رحم خانم انتقال داده می‌شود. سوم؛ روش پیشرفته آی‌وی‌اف (IVF) یا میکرواینجکشن (ICSI) که در این روش پس از تجویز داروهای تحریک تخمک‌گذاری به خانم، طی عمل پانکچر تخمدان یا تخمک‌گیری، تخمک‌ها از تخمدان خانم برداشته و در محیط آزمایشگاهی با اسپرم مرد تلقیح می‌شوند، سپس جنین‌های حاصل به رحم خانم انتقال داده می‌شوند. دسته چهارم؛ شامل روش‌های درمان‌های جایگزین یا اهداء است که قانون و آئین‌نامه مرتبط با آن تصویب شد و اکنون خدمات درمان‌های جایگزین یا اهداء به‌صورت نظام‌مند در مراکز مجاز ارائه می‌شوند.
یکی دیگر از خدمات ارزشمند حاصل دانش و پژوهش محققان و متخصصان توانمند کشورمان، تشخیص و غربالگری ژنتیکی جنین است. کلینیک ژنتیک مرکز ابن‌سینا در حال حاضر با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته‌ی ژنتیکی PGD و NGS قادر است خدماتی همچون غربالگری و تشخیص اختلالات و بیماری‌های ژنتیکی جنین پیش از لانه‌گزینی را به مراجعان ارائه کند.
در واقع این امکان وجود دارد که با این تکنیک‌ها جنین‌های شکل‌گرفته در آزمایشگاه، پیش از انتقال از نظر اختلالات و بیماری‌های ژنتیکی بررسی شوند و جنین‌های سالم برای انتقال انتخاب شوند. همچنین از این تکنیک‌ها می‌توان برای تعیین جنسیت جنین و انتقال جنین با جنسیت دلخواه والدین استفاده کرد.
درمان قطعی ناباروری با حمایت‌های قانونی
دکتر «محمدرضا صادقی» رییس پژوهشگاه فناوری‌های نوین و علوم زیستی جهاد دانشگاهی (ابن‌سینا)، اردیبهشت سال قبل (۱۴۰۲) درباره درمان قطعی ناباروری گفت: «امروزه بیش‌از ۱۰۰ مرکز درمان ناباروری در کشور وجود دارد و باید گفت، به‌طور قطع به‌یقین تمام انواع ناباروری قابل درمان است و برای آن‌ها درمان وجود دارد، حتی برای خانم‌هایی که در سن ۴۵ سالگی بر اثر یائسگی، باروری خود را از دست داده و سیستم تولیدمثل آن‌ها فعالیت خود را از دست می‌دهد. بنابراین این افراد هم می‌توانند حتی تا سن ۴۹ سالگی به مراکز درمان ناباروری برای درمان مراجعه کنند البته نوع، کیفیت و میزان موفقیت درمان با یکدیگر متفاوت است.»
وی به حمایت‌های قانونی از بیماران خاص اشاره کرد و افزود: «هر یک از بیماران نابارور از شرایط درمانی خاص خود برخوردارند و در خصوص برخی زوجین مثل آقایی که نطفه ندارد و به هر دلیلی اسپرم او صفر است، باید پذیرفت که سیستم تولیدمثل او نطفه تولید نمی‌کند و اینجا ما مجبور هستیم فرد را به سمت سیستم‌های استفاده از اهدای جنین ارجاع دهیم و اهدای جنین نیز قانونی است که توسط مجلس شورای اسلامی نیز تصویب شده است.»
خودکفایی در تولید کیت آزمایش درمان ناباروری
محققان یک شرکت دانش‌بنیان در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، سال ۹۹ برای نخستین‌بار دانش تولید کیت‌های تشخیصی درمان ناباروری را بومی‌سازی کردند که تولید این کیت‌ها هزینه‌های تشخیص برای زوج‌های نابارور را کاهش می‌دهد.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درباره کیت‌های تشخیصی تولید این شرکت، تصریح کرد: «این کیت‌ها در عارضه‌یابی ناباروری زوجین به متخصصین کشور کمک می‌کند و اختلاف قیمت این محصول ایرانی با نمونه مشابه خارجی آن یک‌پانزدهم است. به عنوان نمونه هزینه ۱۰۰ ری‌اکشن تولید ایرانی نزدیک به ۱۰۰ یورو می‌شود در حالی‌که ۲۵ ری‌اکشن خارجی، ۴۸۰ یورو تمام می‌شود.
استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان «یائسگی زودرس» و احیای دوباره بارداری
دکتر «احمد وثوق» معاون خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، اخیرا در رابطه با طرح «طب بازساختی» توضیحاتی داده و گفته است: «استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان «یائسگی زودرس» و احیای دوباره بارداری جزو اقدامات ما در زمینه درمان ناباروری به حساب می‌آید. البته اقدامات پژوهشگاه رویان در زمینه درمان ناروری به وسیله سلول‌های بنیادی به درمان یائسگی زودرس محدود نمی‌شود بلکه در درمان برخی «مشکلات داخل رحم» مانند «چسبندگی رحم» نیز ورود کرده‌ایم، چسبندگی رحم سبب می‌شود زنان به مسائلی مانند رحم‌اجاره‌ای روی بیاورند؛ هنگامی که چسبندگی رحم اتفاق می‌افتد توانایی پذیرش جنین از بین می‌رود.
وی افزود: «با استفاده از سلول‌های بنیادی در مسیر درمان چسبندگی رحم گام برداشته‌ایم و با استفاده از این روش درمانی، نه‌تنها می‌توانیم چسبندگی رحم را برطرف کنیم، بلکه با ترمیم حفره رحم می‌توانیم توانایی پذیرش جنین برای رحم را به وجود بیاوریم. امیدوارم بتوانیم مراحل کارآزمایی بالینی درمان چسبندگی رحم را با سپری کردن کارآزمایی بالینی، این روش درمانی را به دنیا معرفی کنیم.»
مراجعه بیماران نازایی به ایران از ۱۶۴ کشور جهان
«علی صادقی‌تبار» مدیر مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر پژوهشگاه ابن‌سینا، اردیبهشت سال قبل(۱۴۰۲) با تاکید بر این‌که درمان ناباروری در ایران ارزان است، هزینه هر سیکل درمان در کشورهای توسعه‌یافته را بین ۱۰ تا ۱۵ هزار دلار و در کشورهای خاورمیانه ۵ تا ۶ هزار دلار عنوان کرد و گفت: «در ایران هزینه این درمان برای ایرانی‌ها زیر یک‌هزار دلار و بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار است.»
وی با بیان این‌که، درمان ناباروری در همه جای دنیا با ابزارها، امکانات و مواد مشابه انجام می‌شود، افزود: «همین ابزارها و امکانات گران‌قیمتی که در مراکز ما وجود دارد، در سایر مناطق دنیا از جمله اروپا، آفریقا، هندوستان و آمریکا نیز وجود دارد، به‌عنوان نمونه دستگاه انکوباتوری که بعد از تشکیل جنین باید شرایط رحم مادر را فراهم کند، با همین برند و همین ویژگی‌ها در سایر کشورها نیز استفاده می‌شود.»
همچنین «سعید کریمی» معاون درمان وزارت بهداشت، شهریور ۱۴۰۲ با اشاره به مراجعه بیماران خارجی برای درمان به ایران از ۱۶۴ کشور جهان، اظهار کرد: «این مراجعه‌کنندگان از اروپا، آمریکای جنوبی و شمالی و آسیا هستند اما بیماران کشورهای عراق، افغانستان، تاجیکستان، ارمنستان، پاکستان و ترکیه عمده مراجعین را تشکیل می‌دهند.»
به‌صرفه بودن درمان ناباروری در ایران و قطعی بودن آن نسبت به سایر کشورها، موجب شده است که ارز قابل‌توجهی هم از گردشگری سلامت برای کشورمان حاصل شود. همچنین هیچ فردی از دهک‌های پایین جامعه و مناطق محروم از خدمات درمانی نازایی به‌دلیل مالی محروم نیست که همین اقدامات، موجب جوانی جمعیت و افزایش نشاط در کیان خانواده‌ها می‌شود.
