صف آرایی مسکو و واشنگتن پشت دروازه های حلب

این روزها شاهد بالا گرفتن تنش و موضع گیری های تند مقام های روسی و آمریکایی علیه یکدیگر هستیم. پس از شکست آتش بس یک هفته ای که از شامگاه بیست و دوم شهریورماه با توافق روسیه و آمریکا اجرایی شده بود، از یک سو آتش جنگ در سوریه شعله ورتر شد و ازسوی دیگر اختلاف نظرهای جدی مسکو و واشنگتن برسر بحران پیچیده و چند لایه سوریه، نمود آشکارتری یافت.
برخی مقام های آمریکایی به تازگی از احتمال اجرای عملیات نظامی علیه دولت دمشق خبرداده اند که این مساله با واکنش شدید روسیه مواجه شد. وزارت دفاع روسیه در مورد هرگونه حمله احتمالی به نیروهای دولتی سوریه هشدار داد و گفت که برای مهار هر حمله ای آماده است. «ایگور کوناشنکف» سخنگوی وزارت دفاع روسیه ضمن اعلام این که کشورش سامانه موشکی اس 300 را در سوریه مستقر کرده است، گفت: به همکارانم در واشنگتن توصیه می کنم به دقت پیامدهای طرح حمله به سوریه را در نظر بگیرند. اندک زمانی پس از هشدار روسیه، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که به رغم مواضع روس ها، بررسی دقیق گزینه های غیر دیپلماتیک در قبال بحران سوریه ادامه خواهد داشت.
بررسی این رویکردها و موضع گیری های تند، آشکارا ژرفای اختلاف ها و افزایش فاصله دیدگاه 2 کشور در خصوص بحران سوریه را نشان می دهد. این روزافزونی تنش حاکی از قرار گرفتن بحران سوریه در نقطه ای حساس و نزدیک شدن به پیچی تند و سرنوشت ساز است که در آن هر یک از طرف های درگیر برای بهبود موقعیت خود و در اختیار داشتن دست بالا در تحولات میدانی تلاش می کنند.
نقطه کانونی کشمکش این روزهای روسیه و آمریکا نیز بر سر حلب است. نبرد حلب ادامه دارد، اوج گرفته و هدف طرف های درگیری هم تسلط بر این شهر است؛ شهری در شمال سوریه که سال ها مرکز اقتصادی این کشور و دارای موقعیت ممتازی بوده و همه شاهراه های تجاری سوریه به این شهر ختم می شود. تسلط بر حلب برای دولت دمشق به معنای سیطره بر شمال سوریه و راه های منتهی به مرزهای ترکیه است.
حلب برای مخالفان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و از دست دادن کامل این شهر به منزله از دست دادن مهم ترین پایگاه آن ها در خاک سوریه است. با تصرف حلب به دست نیروهای دولتی، راه های ارتباطی مخالفان مسلح دمشق و تروریست ها با خارج که از طریق مرزهای ترکیه امکان پذیر بود، به طور کامل قطع می شود، بخصوص این که برخی گزارش ها روایتگر انتقال سلاح از طریق همین مرزها بوده است.
نیروهای سوری اکنون به دنبال ادامه پیشروی ها و تسلط کامل بر حلب و مخالفان در صدد قطع نوار پیروزی های ارتش این کشور هستند. پیشروی این روزهای ارتش سوریه که با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه انجام می شود به مثابه فشرده شدن گلوی مخالفان مسلح و تروریست ها است. البته همین نقش روسیه و حمایت تمام قد مسکو از دولت قانونی سوریه است که مقام های آمریکایی را به واکنش واداشته است. آنها که شاهد موفقیت نیروی هوایی روسیه در حمایت از ارتش سوریه در بازپس گیری شهر پالمیرا بودند، حال تسلط نیروهای اسد بر حلب را شکست خود در برابر روسیه و به معنای کاهش نفوذ در منطقه به نفع روس ها می انگارند. از این رو است که مقام های ایالات متحده با مطرح کردن گزینه نظامی در صدد تقویت جبهه مخالفان دولت دمشق برآمدند.
با تمام مواردی که گفته شد نمی توان بر وضعیت اسفبار این روزهای مردم حلب چشم بست. اوضاع انسانی در حلب بسیار ناگوار گزارش می شود. طی این روزها صدها نفر از مردم این شهر کشته و زخمی شده اند و دسترسی به امکانات اولیه رفاهی مانند آب، غذا و دارو در برخی مناطق این شهر در حد صفر است.
بدون شک شدت گرفتن اختلاف ها و اصطکاک در مواضع طرف های درگیر در بحران سوریه تنها بر آتش جنگ می دمد؛ آتشی که دود آن در چشم مردم بی دفاع رفته و همچنین چشم انداز صلح در سوریه را مبهم تر می کند. در حال حاضر تروریست ها به غیر نظامیان اجازه خروج از شهر را نمی دهند و از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده می کنند.
در همین پیوند، «استفان دی میستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه از «جبهه فتح الشام» خواست که نیروهای خود را از حلب خارج کنند تا درگیری ها در حلب متوقف شود و غیر نظامیان به خطر نیافتند. پرواضح است که موضع گیری دی میستورا به مذاق مخالفان خوش نیامده و آنها را به واکنش واداشته است. «حسام الشافعی» سخنگوی این گروه، در بیانیه ای طرح فرستاده سازمان ملل را رد و اعلام کرد: دی میستورا نتوانست حتی یک ساعت بمباران در حلب را متوقف کند و اظهارات وی برای ما هیچ ارزشی ندارد.
فرجام سخن آنکه تغییر در لحن و ادبیات مقام های آمریکایی و به میان آمدن سخن از گزینه نظامی علیه نیروهای دولت دمشق، نشان می دهد تحولات میدانی به زیان آمریکا و گروه های مسلح مورد حمایت واشنگتن در جریان است. با این حال بعید به نظر می رسد که دولت «باراک اوباما» در ماه های پایانی خود دست به اقدام نظامی در سوریه بزند و پرونده جدیدی را بازکند چرا که ماجراجویی تازه به کلی می تواند سرنوشت انتخابات آمریکا را زیر سایه خود قرار دهد.