تسنیم بررسی می‌کند عمر مفید سدها با پر شدن مخازن از رسوبات سیل کاهش می‌یابد
به گزارش ارک خبر از تبریز، پدیده سیل یکی از پیچیده‌ترین و مخرب‌ترین رویدادهای طبیعی است که بیش از هر بلای طبیعی دیگری جان و مال انسان و شرایط اجتماعی و اقتصادی یک جامعه را به مخاطره می‌اندازد.
پدیده سیل جریان آبی است که در بستر رودخانه خسارات جانی و مالی ایجاد کند و تأثیر منفی اقتصادی و اجتماعی در منطقه دارد. سیل در تعریف خود عبارت است از بالا آمدن نسبتاً زیاد آب دریک رودخانه یا مسیل و این بالا آمدن حالتی نسبی داشته و اصولاً نسبت به رژیم عادی یا نرمال سنجیده می‌شود.
بنابراین سیلاب آب فراوانی است که به‌سرعت جاری می‌شود و طغیان کرده، پهنه‌ای از زمین را که در شرایط عادی زیرآب نیست، فروگیرد.
سیل‌ها می‌توانند بسیار خطرناک‌تر از طغیان رودخانه‌ها عمل کنند
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با اشاره به خطرناک بودن سیلاب‌ها اظهار داشت: سیل‌ها می‌توانند بسیار خطرناک‌تر از طغیان رودخانه‌ها عمل کنند زیرا فشار بسیار بیشتری دارند و می‌توانند بسیار قدرتمند باشند.
وی افزود: برخی از بلایای طبیعی نظیر سیل، وقتی ظاهر می‌شوند که بین فعالیت‌های بشری و طبیعت تقابل و برخورد پیش می‌آید و در محلی هم که سیل، ناشی از پدیده‌های طبیعی به وجود آمده است به دلیل عدم حضور بشر در منطقه مشکلی ایجاد نشده است.
حسین لطفعلی زاده، با اشاره به خسارات متعدد سیل، گفت: کارشناسان خسارت به اراضی کشاورزی و باغی، ایجاد فرسایش خاک و تولید رسوب و آلودگی آب‌های شیرین، کاهش عمر مفید سدها از طریق پر شدن مخازن از رسوبات را از عمده‌ترین خسارات سیل می‌دانند.
پوشش گیاهی یک منطقه نقش بسیار مهمی در جلوگیری از سیل دارد
وی، پوشش گیاهی را در جلوگیری از سیل تأثیرگذار دانست و ادامه داد: پوشش گیاهی یک منطقه نقش بسیار مهمی در جلوگیری از سیل دارد، زیرا گیاهان نمی‌گذارند قطره‌های باران به‌طور مستقیم با خاک برخورد کنند، درنتیجه سرعت آن‌ها گرفته می‌شود و آب فرصت کافی برای نفوذ در خاک پیدا می‌کند.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، با اشاره به اینکه ریشه‌های گیاهی باعث افزایش خلل و فرج خاک می‌شوند، گفت: در این شرایط آب به‌راحتی در خاک نفوذ می‌کند و باوجود گیاهان، آب ناشی از بارندگی‌ها در خاک فرورفته و به‌این‌ترتیب هم سیل جاری نشده و هم سفره‌های آب زیرزمینی پرآب‌تر می‌شوند.
وی افزود: افزایش ارزش‌افزوده به‌دست‌آمده از بهره‌برداری از شرایط زیستی رودخانه و حواشی آن، افزایش آگاهی، آموزش عموم و مشارکت مردم، جمع‌آوری اطلاعات، ایجاد پایش، هشدار سیل و امداد و نجات در پی مدیریت سیلاب عینیت می‌یابد.
مدیریت سیل کوشش با نگرش جامع است
لطفعلی زاده با اشاره به اینکه سنگینی آب جریان یافته، بسیار خطرناک است،، یادآور شد: ازآنجایی‌که این آب عمیق به نظر نمی‌رسد می‌تواند بشر را به‌اشتباه بیندازد، زیرا بااینکه آب در اقیانوس‌ها بسیار مقدار بیشتری دارد، اما فشار بیش‌ازحد آب هنگام به راه افتادن سیل است که بیشترین تخریب را به همراه خود دارد و می‌تواند به‌راحتی اتومبیل‌ها را حرکت داده و خانه‌ها را تخریب کند.
وی با اشاره به امتیازات مدیریت سیل، گفت: مدیریت سیل کوششی با نگرش جامع است و پیگیری به حداقل رساندن خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از سیل و افزایش رشد اقتصادی و اجتماعی سکونت‌گاه‌ها و سیلاب‌دشت‌ها با اجرای مدیریت سیل امکان‌پذیر است.
سیل وقتی اتفاق می‌افتد که آب سرریز می‌شود
رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با اشاره به اینکه سیل زمانی اتفاق می‌افتد که آب سرریز می‌شود یا خشکی‌ای را فرامی‌گیرد که به‌طور عادی خشک است، اظهار داشت: به‌طورکلی ساعت‌ها و یا حتی روزها طول می‌کشد تا سیل ایجاد شود و همین موضوع، زمان لازم برای آماده شدن و یا تخلیه را به ساکنان منطقه می‌دهد، اما گاهی اوقات، سیل به‌سرعت و با علائم هشداردهنده اندک ایجاد می‌شود.
وی افزود: سیل بیشتر درجاهایی جاری می‌شود که گیاهان آن منطقه کم و یا نابودشده‌اند و در زمین‌های بدون گیاه، باران علاوه بر ایجاد سیل، باعث تخریب خاک نیز می‌شود که درنتیجه، سالیانه میلیون‌ها تن خاک مرغوب و مناسب برای کشاورزی توسط سیلاب‌ها شسته و حمل می‌شود.
مدیریت سیلاب را باید در تأخیر اندازی جریان سیل تأثیرگذار بدانیم
جمشید یاراحمدی با اشاره به نقش مدیریت سیلاب در کاهش سرعت جریان سیل، گفت: مدیریت سیلاب را باید در تأخیر اندازی و کاهش سرعت جریان سیل، ذخیره‌سازی از طریق ایجاد مخازن طبیعی و مصنوعی روی زمین و تغذیه سفره‌های زیرزمینی و حفاظت از اراضی حاشیه رودخانه‌ها و احیاء و بازیافت این قبیل اراضی که تخریب‌شده‌اند، تأثیرگذار بدانیم.
وی ادامه داد: در حوضه‌های آبخیز، باید آمایش سرزمین و مطالعات جامع آبخیزداری صورت پذیرد و هر حوضه آبخیز بر اساس محدودیت‌ها و منابع موجود در آن مدیریت و ساماندهی شود.
رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی آذربایجان شرقی، یادآور شد: خسارت به زیرساخت‌هاها (تخریب مناطق مسکونی، صنعتی، جاده‌های اصلی و فرعی، پل‌ها، راه‌آهن و…)، خسارت جانی و مالی و خسارت به دام و احشام از مهم‌ترین خسارات سیل است.
یک راه‌حل مشخص برای تمام نقاط سیل‌خیز کشور قابل‌اجرا نیست
یاراحمدی، احداث جنگل‌های مصنوعی را در کنترل سیل تأثیرگذار دانست و تأکید کرد: بررسی طرح‌های پیشگیری از سیل در کشور نشان می‌دهد که یک راه‌حل مشخص برای تمام نقاط سیل‌خیز کشور قابل‌اجرا نیست ولی با توجه به پیشرفت علم و دستیابی به اطلاعات مختلف می‌توان راه‌حل‌هایی را برای پیشگیری و مهار سیل و حتی کاهش خسارات ناشی از آن انجام داد.
وی افزود: یکی از ابزارهای قدرتمند درزمینهٔ پیش‌بینی و کاهش خسارت ناشی از سیل، می‌تواند اجرای طرح‌هایی مانند طرح‌های حفاظت و احیا جنگل‌های طبیعی و احداث جنگل‌های مصنوعی باشد که می‌تواند برخلاف طرح‌هایی مانند احداث سد بدون آسیب به اکوسیستم طبیعی در کنترل سیل مؤثر باشد.
به گزارش تسنیم، برای کنترل سیل می‌توان از شیوه‌های سازه‌ای یا ساختاری و غیر ساختاری یا مدرن بهره جست. در شیوه سازه‌ای با احداث سدهای مخزنی، انحراف جریان و حفاظت خاک اوج سیلاب کاهش‌یافته و خسارت تقلیل خواهد یافت.
احداث خاک‌ریزها و دیواره‌های سیل گیر برای کاهش اثرات زیان‌بار سیلاب و جلوگیری از گسترش و تشدید آن انجام می‌گیرد.
در شیوه غیر سازه‌ای اجرای آبخیزداری و مدیریت کاربری حوضه‌ها، برنامه‌ریزی و مدیریت در مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌ها، پهنه‌بندی سیل و مدیریت سیلاب‌دشت و مناطق سیل گیر، پیش‌بینی و هشدار سیل و در آخر عملیات پیشگیری و حمایتی در مناطق سیل گیر قابل توصیه است.
