ضرورت ایجاد مدیریت یکپارچه شهری/عبرت از حادثه پلاسکو

در مهرماه امسال بود که علی نوذر معاون وقت امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها کشور اعلام کرد که 206 هزار و 604 گزارش به ادارات وزارت کار مبنی بر ناایمن بودن کارگاه‌ها در شهرهای بزرگ ارائه شد که این موضوع دست مایه ای برای پرداختن به مسایل ایمنی شهری و با نگاه ویژه به حادثه ساختمان پلاسکو شده است.
حادثه پلاسکو در حالی بوقوع پیوست که گفته می شود پیش از حادثه دستکم 30 تذکر به هیئت مدیره این ساختمان از سوی نهادهای ذیربط ارسال شده بود که به هیچیک از آنها ترتیب اثر داده نشد.
مصطفی چمران رئیس شورای شهر نیز در سخنان پیش از خطبه های نماز جمعه این هفته تهران گفت: این شورا قبل از این حادثه 15 بار در خصوص ناایمن بودن ساختمان پلاسکو به مسئولان این ساختمان تذکر داده بود.
اکنون پرسش این است که باوجود این همه تذکر که احتمالا به سایر ساختمان های فرسوده و قدیمی مثل پلاسکو در پایتخت ارسال شده چرا ترتیب اثر داده نمی شود و آیا مقررات و قوانین در این زمینه کافی نیست و یا مسایل دیگری در میان است که باید هیات های تحقیق به آن توجه کنند.
به دنبال وقوع آتش سوزی ساختمان قدیمی پلاسکو و بررسی علل و مباحث مربوط به ایمنی ساختمان پلاسکو و همچنین ساختمان های مشابه و نقش مدیریت شهری گفت وگویی تفصیلی با علی نوذر پور که اکنون به عنوان کارشناس مدیریت شهری فعالیت می کند ترتیب داده شد که از نظر خواهد گذشت .
وی با اشاره به تصویب سند آسیب‌شناسی آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در اواخر سال 93 گفت: در راستای اجرای بندهای این سند، 206 هزار و 604 گزارش به ادارات وزارت کار مبنی بر ناایمن بودن کارگاه‌ها در شهرهای بزرگ ارائه شد.
علی نوذرپور افزود: این شمار کارگاه ناایمن توسط واحد های آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری های کشور شناسایی شدند و در اولویت کاری بازرسی وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی قرار گرفتند.
نوذرپور ادامه داد : 6 هزار و 347 مورد بازدید از پارکینگ‌ها، سینماها، پاساژها، جایگاه‌های سوخت ، مهمانسراها، موزه ها و تالار ها انجام شد که از این شمار، 3 هزارو یک مورد رفع نقص شده و مابقی نیز در حال پیگیری است.
وی ارتباط بین سازمان‌های آتش‌نشانی و بازرسان وزارت کار را یکی از بندهای سند آسیب‌شناسی آتش‌نشانی و خدمات ایمنی معرفی کرد و ادامه داد: در گذشته در ارتباط با واحدهای ناایمن شهری، بازرسی این وزارتخانه کار نظارت را برعهده داشت و شهرداری‌ها حق نظارت مستقیم را نداشتند اما در این سند به عنوان یکی از بندها، سازمان‌های آتش‌نشانی شهرداری‌ها می‌توانند گزارشات ناایمن بودن کارگاه‌ها را به وزارت کار ارجاع کنند و این وزارتخانه نیز باید رسیدگی به این گزارش‌ها را در اولویت کاری خود قرار دهد.

** مدیریت ناهماهنگ شهری
معاون سابق امور شهرداری های سازمان شهرداری ها و دهیاری ها حوزه آتش‌نشانی و خدمات ایمنی را از موضوعات مبتلابه شهروندان دانست و خاطر نشان کرد: آتش سوزی‌ها خسارت‌های مالی و جانی بسیاری را به شهروندان وارد می‌کند و همین امر، لزوم توجه و اهمیت این بخش را به ویژه در کلان شهرها مشخص می‌کند.
نوذرپور افزود: سازمان‌های آتش‌نشانی در سراسر کشور با محدودیت‌های بسیاری مواجه هستند که مدیریت غیرهماهنگ شهری در برخورد با حوادث، از پراهمیت‌ترین معضلات آنهاست.
وی تصریح کرد: برهمین اساس سندی تحت عنوان سند آسیب‌شناسی آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در اواخر سال 1393 به تصویب دولت رسید که مصوبات آن موجب مدیریت هماهنگ در شهرها می شود.
معاون سازمان شهرداری‌ها تاکید کرد: این سند از زمان تصویب مورد پیگیری دولت و شهرداری‌ها قرار گرفته و یکی از اقدامات ویژه دولت یازدهم است که تعامل بیش از پیش دولت و شهرداری‌ها را فراهم می‌کند.
نوذرپور، رعایت الزامی ضوابط ایمنی در بهره‌برداری تجهیزات تحت تملک دولت را از دیگر بندهای این سند خواند و افزود: چنانچه سازمان‌های آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در بازدید های موردی تشخیص دهند که در زمان بهره‌برداری از همه تجهیزات و تاسیسات دولتی ، خطری، جان و یا مال مردم را تهدید می‌کند، موضوع را به دستگاه مربوطه گزارش‌‌‌‌‌پایگاه خبری ارک به نقل از می‌کنند تا در کمترین زمان ممکن موارد گزارش شده رفع خطر شود.
وی تاکید کرد: تمامی دستگاه های مورد اشاره در این مصوبه موظفند در حدود اختیارات اجرایی و نظارتی خود نسبت به رفع خطر اقدام کنند.

** مسایل ایمنی شهری و همین طور محل های کسب و کار بحث مفصلی است
به دنبال وقوع حادثه ساختمان پلاسکو این کارشناس مدیریت شهری در خصوص دلایل و قصور های این حادثه تلخ به خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه بحث در خصوص مسایل ایمنی شهری و همین طور محل های کسب و کار بحث مفصلی است، گفت : زمانی که در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری وزارت کشور بودم در سال 1372 با توجه به مسایل آتش نشانی یک گروه مطالعات ایمنی تشکیل شد زیرا درآن موقع آتش نشانی ها متولی نداشتند و هم اکنون بعد از بیست واندی سال وضعیت آتش نشانی بهتر شده است .
وی خاطر نشان کرد: قبل ازآن حتی آتش نشان ها یک شماره تلفن یک جور و نظم واحد هم نداشتند،در این مطالعات سعی شد که از تجارب دیگر کشور ها استفاده شود و به عنوان مثال شماره تلفن 125 را پیشنهاد دایم و تاییدیه آن هم گرفتیم و ابلاغ هم کردیم و همچنین به دنبال آن هم آرم آتش نشانی را هم طراحی و ابلاغ کردیم .
نوذر پور اعلام کرد: موضوع دیگر اینکه نظام سلسله مراتب را برای آتش نشانی تعریف کردیم که همه آتش نشان ها نیز این سلسله مراتب اطاعت کنندو برای آنها لباس کار و تشریفات واحد در نظر گرفته شد.
وی گفت: یکی دیگر از اقدامات ما در این طرح مطالعاتی که ایجاد کردیم، انتشار نشریه فرهنگ ایمنی بود که تا سال 1380نیز به چاپ می رسید که درآن از مطالب داخلی و ترجمه اطلاعات خارجی استفاده می شد که متاسفانه چند سال است که این فصلنامه منتشر نمی شود .
رئیس جامعه مهندسان شهر ساز ایران گفت : این امر به دلیل اینکه در دولت نهم و دهم که مباحث آموزشی مد نطر نبود متوقف شد ،اما در دولت دهم هم آنچنان که باید به مباحث آموزشی و پژوهشی توجه نشد .
وی ادامه داد : تقریبا می توان گفت به جزء یک مورد کار تحقیقاتی در سال 1375 و یک مورد هم در سال 1383یا 82 انجام شد هیچگونه کار تحقیقاتی مربوط به امور ایمنی با تاکید بر حریق انجام نشده است.
نوذر پور ادامه داد: در حوزه مقررات و قوانین ایمنی و آتش نشانی مشکل داریم ،قبل از انقلاب سازمان دفاع غیر نظامی مسئول ایمنی انبارها بود و به همه موارد مربوط به ایمنی سطح شهرها نیز وارد می شد و به موضوعات بحران شامل سیل و زلزله و حریق نیز وارد می شد که بعد از انقلاب منحل شد که البته تلاش هایی نیز در جهت احیای آن انجام شد که ناموفق بود و سپس هم این امور به بسیج داده شد .
وی خاطر نشان کرد : حدود سالهای دوم یا سوم دولت نهم بود که سازمان مدیریت بحران شکل گرفت که اکنون نیز فعالیت می کند .
این کارشناس مدیریت شهری گفت : اما مشکل درحال حاضر درحوزه ایمنی شهری ، نبود مدیریت یکپارچه ایمنی شهری است،به طور مثال در ایجاد کارگاه نقشه ساختمانی آن در وزارت کار و رفاه باید تایید شود و اگر کارگاه نا ایمن تشخیص داده شود و به دادگاه برود باید کارگاه پلمب شود و در صورت رفع اشکال است که می تواند فعالیت کند (برابر ماده 105 قانون کار ).
وی ادامه داد : تشخیص ایمنی محل های کار به عهده دولت است ، اما با توجه به اینکه تعداد کارشناسان و بازرسان در این خصوص ناکافی است و تعداد کارگاه هم زیاد است و موارد نا ایمنی هم بسیار ، قرار شد که سازمان آتش نشانی هم براساس مصوبه دولت جایگزین شود که این موضوع براساس مصوبه سال 1393 بوده است و چنانچه اگر سازمان آتش نشانی کارگاهی را نا ایمن تشخیص داد این کارگاه ها در اولویت بازرسی های وزارت کار قرار گیرد .
وی تاکید کرد : این وزارتخانه به دلیل تعداد زیاد کارگاه ها قدرت بازرسی مجدد این کارگاه را ندارد و مانند اتفاقی که در ساختمان پلاسکو افتاد .
نوذر پور اضافه کرد : در ظاهر ساختمان پلاسکو در اختیار بنیاد مستضعفان بوده است و اگر مالکیت مال اوست یا مالکان دیگر باید نا ایمن بودن آن رونوشت داده می شد ، تا کارگاه ها موجود دراین ساختمان ایمن سازی شود .
وی اعلام کرد : ساختمان پلاسکو قدیمی بود و با تهدیدات ایمنی از نظر سازه ای و تجهیزات ایمنی مواجه بود و مهمتر اینکه این ساختمان سیستم اتوماتیک و خودکار اعلام حریق نداشت و همچنین به دلیل وجود کارگاه های متعدد تریکو بافی و مواد سریع الاشتغال بود که خاموش کردن آن آسان نبود و همچنین داشتن اسکلت فلزی این ساختمان که بدون پوشش ضد حریق بود و افزایش حرارت زیادی سرانجام تاب نیاورد فرو ریخت .

** مدیریت یکپارچه شهری یک ضرورت برای شهرهاست
نوذر پور تاکید کرد : بنابراین باید در قوانین بازنگری شود و مدیریت یکپارچه شهری یک ضرورت برای شهرهاست و متولی برقراری ایمنی شهر نیز به عهده شهرداری است و همه اختیارات در این زمینه باید به شهرداری واگذار شود .
وی اضافه کرد:در حال حاضر لایحه یکپارچه ایمنی شهر و روستا در دولت در دست بررسی است که درصورت به سرانجام رسیدن می تواند خلاء های قوانین را پوشش دهد .
رئیس جامعه مهندسان شهر ساز ایران گفت : اولین دستورالعمل در شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار ،ایمنی بازارهاست ،به عنوان مثال اگر روزی در بازار تهران اتفاقی رخ دهد ،چگونه امکان پذیر است که کمک رسانی شود و دراین خصوص چه می توان کرد؟
وی تاکید کرد : بنابراین باید دراین خصوص یک چارچوب داشته باشیم که این موضوع تهیه شد و یک سال و نیم پیش هم به شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار فرستادیم که تاکنون بررسی و تصویب نشده است .
نوذر پور گفت : این خیلی مهم است که فضاهای عمومی شهری مثل پاساژها ،سینماها باید ضوابط و مقررات خاص داشته باشند که با ساختمان عادی بسیار فرق می کند که لازم است هرچه سریعتر این مقررات تصویب شود .
وی خاطر نشان کرد : موضوع دیگری که در مبحث مربوط به ایمنی شهر ها مطرح است بانک اطلاعات ایمنی و آتش نشانی شهرداری های کشور است که به طور مستمر باید به روز رسانی شود .
این کارشناس مدیریت شهری تاکید کرد : در این بانک اطلاعاتی میزان حوادث شامل حریق ،تعداد کشته و زخمی های ناشی از آن و همچنین خسارت های مالی و جانی آن قابل احصا است.
وی خاطر نشان کرد : در حال حاضر ما در این خصوص با حوادث ناشی از ترافیک هم پوشانی داریم و به طور مجزا اطلاعات مربوط به حریق را در اختیار نداریم .
نوذر پور با بیان اینکه این اطلاعات باید به روز شود ،گفت : باید سیستم رصد به روز را داشته باشیم و با هدف گذاری که هرسال یا هر ماه انجام می شود و ببینیم هر ماه نسبت به ماه یا سال قبل چه میزان از حوادث ،تعداد مجروحان یا کشته شده ها و خسارت ها کاهش یا افزایش یافته است .
وی با تاکید براینکه این بانک جزء وظایف وزارت کشور است و هم اکنون نیز این بانک وجود دارد ،افزود : اما اطلاعات موجود در این بانک به روز نیست .
به گفته این کارشناس مدیریت شهری این موضوع باید تبدیل به سیستم و نظام شود و همچنین به صورت آنلاین و مکانیزه و رایانه ای هم عمل کند .
نوذرپور در ادامه مبحث ایمنی شهرها به تجهیزات تحت مالکیت دستگاه ها و سازمان ها و موسسات عمومی هم اشاره کرد و گفت :اگر سازمان آتش نشانی تشخیص داد خطری جان و مال مردم را تهدید می کند (مثل آب و برق ) باید به آن سازمان هشدار داد که باید جدی گرفته شود که متاسفانه در حال حاضر این هشدارها جدی گرفته نمی شود .
وی همچنین در خصوص نکته دیگر ایمنی شهرها به موضوع استاندارد سازی در حوزه ایمنی آتش نشانی پرداخت و گفت : این امر در حیطه کار سازمان استاندارد است که باید بر آن نظارت کافی داشته باشد که به طور مثال ماشین آلات آتش نشانی باید استانداردهای لازم را داشته باشد ،که در حال حاضر این ماشین آلات استاندارد هستند ،اما باید این استانداردها افزایش یابد و به روز شود که برخی از این استانداردها تدوین شده و برخی هم نشده و برخی هم کهنه هستند که باید به روز شوند .

**ارتقا فرهنگ ایمنی
وی در خصوص ارتقا مقوله ایمنی شهر به برخورداری از فرهنگ ایمنی و ارتقا آن اشاره کرد و گفت : برای این منظور صدا و سیما که به گفته مسئولان یک دانشگاه است باید در جهت ارتقا فرهنگ ایمنی آموزش های مناسب را ارائه دهد و دراین خصوص هم هزینه ای را طلب نکند .
نوذر پور ادامه داد : نبود آموزش های لازم دراین خصوص یکی از مباحث مهم در حریق های شهری است ،براساس اطلاعات به دست آمده 45 درصد از آتش سوزی ها در تهران شامل مواردی است که شی مشتمل بر روی مواد آتش زا و قابل اشتعال سریع می افتد.

**نمودار آتش سوزی در تهران رو به رشد است
این کارشناس مدیریت شهری تاکید کرد : همچنین بر اساس آمار و اطلاعات، نمودار آتش سوزی در تهران رو به رشد است به طوری که در سال 1378، 5 هزار مورد آتش سوزی در تهران گزارش شده بود و در سال 1383 این آمار به 7 هزار و 800 مورد و در سال 1388 به 16 هزار و در سال 1392 نیز به 20 هزار مورد افزایش یافت .

**عمل به یک درصد تذکرات
نوذر پور گفت : در حوادثی که اتفاق می افتد تقریبا در همه آنها بازرسان آتش نشانی در خصوص ایمن نبودن محیط تذکراتی را به مالکان ابلاغ کرده اند که متاسفانه تنها حدود یک درصد از آنها این ایمنی ها را اصلاح و معایب را رفع می کنند یعنی 99درصد به این تذکرات ترتیب اثر نمی دهند.

**در مجموع در 8 کلان شهر در کشور فقط 41 دستگاه بالابر هیدورلیکی داریم
این کارشناس مدیریت شهری در ادامه آسیب شناسی مبحث ایمنی شهرها و اطفای حریق تاکید کرد : در مجموع در 8 کلان شهر در کشور فقط 41 دستگاه بالابر هیدورلیکی داریم.
وی اضافه کرد :بلندترین این بالابرها موجود درکشور در حال حاضر می تواند تا 11طبقه را پوشش دهد که بالاترین این بالابرها 54مترطول دارد که با توجه به اینکه این بالابرها به صورت کج کار می کنند حداکثر می توانند تا 36 متر ارتفاع را پوشش دهند .
نوذرپور اضافه کرد:در حال حاضر در کلان شهر ها نیاز به 124 دستگاه بالابر هیدرو لیکی داریم ،در تهران 20 دستگاه موجود است و این در حالی است که تهران نیاز به 65 دستگاه دارد و در حقیقت 45 دستگاه برای تهران کمبود داریم که این آمارها نیز براساس حداقل استانداردها ست .

**شهرداری ها تامین تجهیزات اطفای حریق و بالابرهای هیدرولیکی را در اولویت خود قرار دهند.
به گفته این مسئول سابق سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور در مصوبه سند آسیب شناسی ،دولت تصویب کرده است که شهرداری های پیش بینی کنند که تامین تجهیزات اطفای حریق وبالابرهای هیدرو لیکی را در اولویت بودجه ای خود قرار دهند.
وی ادامه داد : برخی از شهرداری ها برخلاف وظایفی که قانون برای آنها تعیین کرده است ،به حوزه های فرهنگی وارد می شوند و بودجه خود را خرج این موارد می کنند در صورتیکه در بودجه شهرداری ها تامین این تجهیزات در اولویت است و شهرداری ها هم باید متناسب با وظایفشان عمل کنند .
نوذرپور البته به نکته ای هم در این خصوص اشاره کرد و گفت : دراین مورد ذکر شده اشکال از شورای شهر نیز می باشد که باید تامین این نیاز اساسی شهر را که در اولویت است را ببیند و سپس بودجه شهرداری را تصویب کند ،چراکه این کمبود تجهیزات و بالابر احساس می شود که وزارت کشور هم مکلف شده است که آن را در ردیف بودجه بیاورد و این موارد را گزارش دهد .
وی در بخش دیگری از سخنانش با یادآوری اینکه قیمت هر دستگاه بالابر هیدرو لیکی بین چهار و نیم تا 5 میلیارد تومان است ،اعلام کرد :در سال 1380 بود که 16 دستگاه از این بالابرها خریداری و در تهران و برخی شهرها توزیع شد و بعد از آن هم باید با توجه به منابع درآمدی دولت نهم و دهم کاری می شد که متاسفانه نشد و در دولت یازدهم هم که با کمبود منابع مواجه بودیم و پیشنهادهای ما را که به دولت می رفت تصویب می کردند که از محل اعتبارات مدیریت بحران در اختیار وزارت کشور گذاشته شود ،اما چون با محدویت منابع مواجه بودیم دردولت یازدهم هم ، خرید این بالابرهای هیدرو لیکی انجام نشد،این امر به تنهایی از عهده شهرداری بر نمی آید و دولت هم باید کمک کند .

**40درصد ازساختمان های خیابان جمهوری از شهرداری اخطار گرفته اند
این کارشناس مدیریت شهری تاکید کرد : 40درصد ازساختمان های خیابان جمهوری از شهرداری اخطار گرفته اند و در معرض خطر قرار دارند.
وی تصریح کرد : نبود سیستم اعلام حریق خودکار که حتی باید در ساختمان ها با طبقات کم هم راه اندازی شود ، نبود برخی از تجهیزات مانند بالگرد برای اطفای حریق و همچنین نبود پله های فرار حتی برای ساختمان هایی که از دهه 60 و 70 ساخته شده اند و ساخت طبقات اضافه بر ضوابط ایمنی ساختمان سازی که حتی دیده شده این گونه پرونده ها به ماده 100 هم می رود که باید حتما تخریب شوند که متاسفانه صاحبان آنها با دور زدن قانونی به روش های مختلف تخریب انجام نمی شود که بسیار ضروری است که برای مقابله با حوادث و تکرار نشدن حادثه پلاسکو با این گونه موارد برخورد جدی شود .

**سیستم خودکار اعلام حریق در ساختمان پلاسکو نبود
نوذرپور یک بار دیگر هم با توجه به وقوع حادثه دلخراش ساختمان پلاسکو تاکید کرد : مباحث جدی و ضروری در برقرای ایمنی و مهار حریق ،اصل اطفای حریق بر اساس سیستم خودکار اعلام حریق است ، چیزی که در ساختمان پلاسکو وجود نداشت.

**وظیفه مردم
وی با مثال زدن اتفاق ناگوار حریق و فرو ریختن ساختمان پلاسکو گفت: باید دید در این گونه مواقع وظیفه مردم چیست ؟ آیا وظیفه دارند که عکس از منطقه حادثه بگیرند یا اینکه درکنار مسئولین باشند و به تذکرات آنها درخصوص برقراری امنینت و جلوگیری از ازدحام کمک کنند.

**مدیریت حوادث
نوذرپور تاکید کرد : زمانی که حادثه ای اتفاق می افتد مدیریت آن از اهمیت خاصی برخوردار است ، طوری که با کنترل حضور مردم در صحنه وقوع حادثه با کمک نیروی انتظامی می توان جلو حادثه پیش بینی نشده در محل را گرفت و ازدحام جمعیت هم جلوگیری کرد و تا ماموران انتظامی و همچنین نیروهای امداد نجات بهتر به وظایفشان عمل کنند.
وی در خصوص بازید مسئولان متعدد از محل وقوع حادثه نیز گفت : این بازدید ها موضوعی راحل نمی کند و آمدن آنها فقط وقت را هدر می دهد و در هرحال باید مدیریت در اختیار مسئولان باشد .

**نحوه اطلاع رسانی از حوداث باید به درستی انجام شود
این کارشناس مدیریت شهری اعلام کرد: زمانی که حادثه در شهر رخ می دهد مردم به دلایل گوناگون از جمله احتمال خطر برای بستگان و اموالشان نگران هستند و در صورتیکه اطلاع رسانی در خصوص حادثه ایجاد شده به درستی انجام نشود، علاوه بر جلوگیری از ازدحام جمعیت ،اطلاعات ضد ونقیض داده نمی شود و اطمنیان مردم هم دچار مشکل و خدشه نمی شود.

*سخن آخر
نوذر پور در جمع بندی گفته های خود تاکید کرد : باید چرخه تامین ایمنی در شهرها رعایت شود یعنی قوانین و مقررات مرتب به روز رسانی شود ،آموزش های مستمر به مردم و کارگاه های تولید و آتش نشانی ها داده شود،توصیه های ایمنی جدی گرفته شود و در دادن تذکرات به ناایمن بودن اماکن تولیدی و کارگاه ها فقط به تذکر اکتفا نشود ،اخطارها جدی گرفته شود و بعد پلمب و از ادامه کار نیز جلوگیری شود و این موضوع در تمام ساختمان ها نیز رعایت شود .
وی در بروز حادثه تاسف برانگیز و غمبار حریق ساختمان پلاسگو نیز گفت : باید از این حادثه درس عبرت گرفت و حتما شهرداری ها تامین تجهیزات اطفای حریق به روز نظیر بالابرهای هیدورلیکی را در اولویت های خود قرار دهند .
اجتمام **2181**1569**گزارشگر: ناهید حاجی خانی **انتشار: علی حبیبی