سبزه نوروز و دلمشغولی های محیط زیستی

به گزارش‌‌‌‌‌پایگاه خبری ارک به نقل از گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، سنت سبز کردن سبزه از دیرباز میان ایرانیان مرسوم بوده است. در ایران باستان دانه های گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، باقلا، نخود و کنجد را بر ستون های خشتی می کاشتند و روز ششم فروردین آنها را برمی چیدند و به نشان برکت و باروری در تالارها پخش می کردند.
بنابراین، رسم سبز کردن سبزه به شیوه کنونی برای استقبال از نوروز و استفاده از آن در سفره هفت سین از دیرباز برجای مانده است. این رسم اگرچه پسندیده است اما در گذشته های دور، هنگام پایه گذاری آن نه بحران آب وجود داشت، نه تهدیدهای زیست محیطی و نه مساله امنیت غذایی. اکنون اما چالش هایی چون افزایش جمعیت، کم آبی، خشکسالی و امنیت غذایی مطرح است.
براساس گزارش برخی نهادهای حامی محیط زیست، سبزه عید ایرانیان باعث هدررفت شش میلیارد لیتر آب می شود. اگر هر خانوار ایرانی برای سبزه عید 200 تا 300 گرم گندم یا حبوبات مصرف کند، با توجه به مصرف 1500 لیتر آب برای جوانه زدن هر کیلو بذر، سالانه چهار تا شش میلیارد لیتر آب برای کاشت سبز هدر می رود.
افزون بر این، رها ساختن این میزان سبزه در طبیعت، خیابان ها، نهرها و جوی های آب گندیدگی، آلودگی های میکروبی و قارچی و همچنین صحنه زشتی در فضای طبیعت ایجاد می کند.
کارشناسان و فعالان محیط زیست بر این باورند که گندم یک کالای استراتژیک است و نباید برای سبزه عید نوروز آن را هدر داد. آنان کاشت دانه در باغچه ها، استفاده از دانه های سبز شده به عنوان خوراک پرندگان، کاشت بذرها در خاک، کاشت بذر سبزی، جمع آوری و تبدیل سبزه های عید به کود کمپوست را پیشنهاد می دهد.

** جایگزینی دانه ها و بذرهایی با قابلیت استفاده
«فرخ مستوفی» کارشناس محیط زیست در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا، گفت: اگرچه در حال حاضر، محیط زیست ایران دچار آسیب های جدی مانند گرد وغبار، کم آبی و خشکسالی است و مساله سبز کردن دانه ها در کنار این بحران کمتر چشمگیر است اما در کشوری که مشکل تغذیه، تولید غلات و فقر وجود دارد، باید گفت استفاده از دانه های خوراکی تهیه سبزه عید نیز می تواند در جای خود پراهمیت باشد.
این فعال محیط زیست با برآورد تقریبی میزان غلات و بذرهای مصرف شده در آستانه عید گفت: میزان قابل توجه غله و حبوباتی که هر خانواده برای پایبندی به سنت سبزه درست کردن در عید استفاده می کند و همچنین وجود خرافاتی مانند اینکه سبزه پس از پایان عید باید در طبیعت رها شود، این ضرورت را ایجاد می کند که فرهنگ سازی در این زمینه صورت گیرد.
«با وجود اینکه مردم حاضرند برای حفظ سنت سبزه درست کردن هنگام نوروز هزینه زیادی صرف کنند اما باید این سنت به نحوی هدایت شده و با استفاده از روش های جایگزین ادامه یابد.»
فرهنگ سازی در راستای استفاده از بذرها و دانه هایی که دارای ارزش غذایی انسانی نیستند اما خاصیت جوانه زدن و سبز شدن دارند، خیساندن بذرهایی که قابلیت خوراکی برای انسان دارند مانند بذر شاهی یا تره و همچنین، کاشت گیاه یا نهال کوچکی در گلدان که رشد و سبزینگی آن ادامه داشته باشد از جمله راهکارهای پیشنهادی مستوفی برای جلوگیری از هدررفت غلات و حبوبات است.

** خیساندن یک مشت دانه؛ گامی در جهت حفظ سنت
«حمید توسلی عسگری» رییس انجمن طبیعت گران برنا نیز در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، کاهش حجم غلات و حبوبات برای درست کردن سبزه عید را از بهترین راهکارهای آن دانست.
انجمن طبیعت گران برنا تشکلی است مردم نهاد که در راستای آموزش، ترویج و فرهنگ سازی زیست محیطی از سنین پایین به کودکان فعالیت می کند.
عسگری در پاسخ به پرسش پژوهشگر ایرنا مبنی بر چگونگی فرهنگ سازی در تغییر سنت دیرینه سبز کردن سبزه عید ضمن حفظ این سنت، گفت: انجمن برنا مرکز آموزشی زیست محیطی کودکان است که در این مرکز کودکان با مدل زندگی سبز آشنا می شوند. این مدل زندگی از آداب و رسوم و آیین های ملی مذهبی در برمی گیرد.
وی با اشاره به چرایی کاشت سبز کردن دانه هایی مانند گندم یا انواع حبوبات در ایران باستان به هنگام نوروز گفت: ایرانیان در فصل بهار هفت گونه غلات را با این ذهنیت که دانه ای که بهتر رشد کند، نشان دهنده این است که در سال آینده محصول بیشتر و بهتری خواهد داشت. این خرده فرهنگی و باوری بوده که وجود داشته است
وی ضمن مخالفت با سبز کردن حجم زیادی از دانه های مختلف و دور ریز و هدررفت دانه ها، افزود: متاسفانه این سنت همانند بسیاری از سنت های دیگر به سمت تجمل گرایی و اسراف سوق یافته است در حالی که با سبز کردن میزان اندکی از دانه ها می توان ضمن حفظ و بقای این سنت، از هدررفت آن نیز جلوگیری و در مصرف آب صرفه جویی کرد.
«هم اکنون موسسه طبیعت گران برنا، سنت سبز کردن سبزه هنگام نوروز را به کودکان با سبز کردن تنها مشت کوچکی گندم به کودکان در کنار مضامینی چون اسراف نکردن در مصرف نان، آموزش می دهد.»
«این فرهنگ نباید از بین رود و باید آن را به صورت مشخص و محدود با راهکارهایی چون کاهش میزان غلات و حبوبات مصرفی، حفظ کرد.»
حس طراوت و شادابی که سبزه بر سر سفره هفت سین نوروز انکارناپذیر است اما با وجود این برای جلوگیری از دور ریز و هدررفت دانه های خوراکی بسیار در آستانه عید، بهتر است این سنت در مسیری درست به گونه ای که کمترین اسراف و آسیب به محیط زیست را به همراه داشته باشد، هدایت شود. کاشت دانه هایی که قابلیت انتقال به طبیعت و تبدیل شدن به درخت مانند خرما، پرتقال، نارنگی و بلوط داشته باشند، کاشت انواع بذر سبزی خوردن، رها نکردن سبزه در سطل زباله ها، جوی های آب و فضای سبز شهری، استفاده از دانه های سبزه شده به عنوان خوراک پرندگان، ایجاد تدابیری از طرف شهرداری ها برای گردآوری سبزه ها در پایان نوروز با هدف تبدیل به کود کمپوست از جمله راهکارهای کاهش هدررفت گندم و حبوبات به عنوان ماده های غذایی ارزشمند است.
پژوهشم**9283** 1601**خبرنگار: فرشته ذبیحیان** انتشاردهنده: شهناز حسنی