«میش مرغ» در آستانه انقراض/برنامه عمل «چیرگ» تأیید شد

ارک خبربه نقل ازمهر: زنگ هشدار بحران جدی انقراض میش مرغ یکی از از پرندگان نادر دنیا سالیان متمادی به صدا در آمده است اما متاسفانه اقدامات صورت گرفته از سوی محیط زیست آذربایجان غربی چندان تاثیری در ازدیاد جمعیت آن نداشته است.

این پرنده در سالهای اخیر به دلیل محدود شدن زیستگاههای طبیعی، شکار بی رویه و اختلال در مناطق زیست و تخمگذاری آن در معرض خطر انقراض بوده و به همین دلیل هم اکنون در فهرست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از جمعیت و منابع طبیعی جهان قرار گرفته است.

در دهه‌های گذشته غرب و شمالغرب ایران از جمله استانهای آذربایجان غربی و شرقی، کردستان، کرمانشاه و همدان زیستگاه این پرنده با ارزش بوده است اما شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه، تبدیل زمین‌های دیمی به آبی (مکانیزه شدن کشاورزی) باعث کاهش بی‌رویه نسل این گونه در دهه‌های اخیر شده و جمعیت آن تنها محدود به شهرستان بوکان شده است.

هم اکنون تنها ۳۵ قطعه از این پرنده نادر در ایران آن هم در دشت‌های اطراف بوکان (دشت سوتاو حمامیان، دشت اینگیجه و آلبلاغ، دشت قازلیان و دشت سه‌کانیان) مشاهده شده که در این منطقه نیز به دلیل کشاورزی بودن هر روز با تهدیدات زیادی مواجه هست.

میش مرغ یکی از بزرگترین پرندگان ایران است که با طول بدن یک متر و وزن بیش از ۱۵ کیلوگرم از نظر شکل و جثه شباهت زیادی به بوقلمون دارد، دشت سوتاو روستای حمامیان این شهرستان اخیراً از طرف اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی به عنوان پناهگاه میش مرغ و منطقه شکار ممنوع اعلام شده است.

برنامه عمل میش مرغ تأیید شد

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت این پرنده به خبرنگار مهر گفت: میش مرغ یکی از پرندگان نادری است که هم اکنون در ایران تنها در دشت‌های اطراف بوکان زیست می‌کند.

امید یوسفی با بیان اینکه این پرنده سالهای متمادی است در تهدید جدی انقراض قرار دارد و افزود: هم اکنون تنها ۳۵ قطعه از این پرنده در بوکان مشاهده شده و نسل آن به شدت رو به کاهش است.

وی با بیان اینکه این اداره کل در سالهای اخیر اقدامات زیادی با مشارکت جوامع محلی برای صیانت از آن انجام داده است، افزود: راه اندازی مرکز مطالعات میش مرغ در بوکان، تدوین برنامه ملی عمل میش مرغ، ایجاد پناهگاه ویژه از اهم این اقدامات است.

یوسفی با بیان اینکه برنامه عمل میش مرغ در سالهای گذشته تدوین شده بود ولی به دلایل وجود برخی اشکالات به تأیید نرسیده بود عنوان کرد: این برنامه هم اکنون به تأیید رسیده و برای ابلاغ منتظر امضا از سوی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است که در صورت اجرایی شد اقدامات اساسی برای صیانت از میش مرغ اجرایی می‌شود.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: این برنامه عمل از سوی یکی از اساتید بنام دانشگاه اراک با همکاری حفاظت محیط زیست استان تدوین شده که بر اساس آن راه‌های ازیاد، نگهداری و صیانت از این پرنده پیش بینی شده است.

یوسفی با بیان اینکه در قالب برنامه ششم توسعه تاکید شده تمامی برنامه‌های عمل باید تأمین اعتبار و اجرایی شوند، اضافه کرد: در صورت ابلاغ و تأمین اعتبار این برنامه اداره کل آماده اجرایی کردن آن است.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی تاکید کرد: در صورت تأمین اعتبار و اختصاص تجهیزات مورد نیاز این اداره کل همچنین آماده جذب نیرو برای نگهداری میش مرغ در بوکان نیز هست.

کشاورزی تهدید جدی بر ازدیاد جمعیت میش مرغ در بوکان هستند

وی با اشاره به حاصلخیز و کشاورزی بودن پناهگاه میش مرغ در بوکان افزود: متاسفانه زمان جوجه آوری میش مرغ مصادف با کشت و برداشت مزارع در دشت‌های اطراف بوکان است که این امر موجب می‌شود در حین برداشت محصول جوجه‌های میش مرغ نیز تلف شوند.

زمان تخمگذاری میش مرغ مصادف به سمپاشی و کود دهی به زمین‌های کشاورزی و نیز زمان جوجه آوری مصادف با برداشت گندم است که این امر موجب شده تعدادی از جوجه‌های این پرنده حین برداشت محصول تلف شوندیوسفی با بیان اینکه میش مرغ علاقه زیادی به زادآوری در مزارع گندم دارد و با وجود تغذیه از حشرات علاقمند است از گندم و نخود نیز تغذیه کند اظهارداشت: زمان تخمگذاری میش مرغ مصادف به سمپاشی و کود دهی به زمین‌های کشاورزی و نیز زمان جوجه آوری مصادف با برداشت گندم است که این امر موجب شده تعدادی از جوجه‌های این پرنده حین برداشت محصول با کمباین تلف شوند.

وی ادامه داد: در این راستا دو راهکار پیش بینی شده یا اراضی کشاورزی مورد اشاره با همکاری محیط زیست، جهاد کشاورزی و شهرداری بوکان خریداری شود یا محصولات کشاورزی پناهگاه میش مرغ قبل از برداشت با مشارکت جوامع محلی از کشاورزان خریداری شود تا میش مرغ بدون استرس اقدام به جوجه آوری و تغذیه کند.

یوسفی گفت: در این راستا با رایزنی‌های صورت گرفته با فرمانداری، جهاد کشاورزی و شهرداری بوکان مقرر شده است هزینه‌های محصولات کشاورزان در اراضی مورد زیست میش مرغ به خصوص ۱۵۰ هکتار از اراضی که هسته مرکزی محل زیست میش مرغ هستند قبل از برداشت پرداخت شود.

تکثیر مصنوعی و خرید تخم میش مرغ از خارج کشور

یوسفی تکثیر مصنوعی و نیز خرید تخم میش مرغ از خارج کشور را از دیگر راهکارهای صیانت از این پرنده نادر دانست و گفت: اداره کل در نظر دارد برای صیانت از نسل میش مرغ اقدام به تکثیر مصنوعی این پرنده کند.

وی اضافه کرد: در این راستا بعد از بررسی ژنتیکی میش مرغ در سایر کشورهای تخم‌های آنها خریداری و بعد از تکثیر مصنوعی در زیستگاه میش مرغ کشورمان رهاسازی شود تا از انقراض آن جلوگیری شود.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی آموزش و فرهنگسازی، تجهیز و سازماندهی گارد اجرایی حفاظت محیط زیست بوکان، تلاش برای همکاری بیشتر کشاورزان، روستاییان و نهادهای مدنی و مردمی در حفاظت و مراقبت از گونه مربوطه، تلاش برای همکاری با سازمان‌ها و نهادهای ملی و بین المللی در جهت استفاده از تجارب سایر کشورها برای جلوگیری از انقراض حتمی آن در ایران را از دیگر اقدامات حفاظت محیط زیست در صیانت و حفاظت از میش مرغ عنوان کرد.

یوسفی با بیان اینکه اجرایی شدن تمامی این برنامه‌ها نیازمند مشارکت جوامع محلی است، اظهارداشت: باوجود اینکه کشاورزان مشارکت خوبی برای حفاظت از این پرنده دارند اما هنوز شاهد تعارضات زیادی هستیم که در صورت ابلاغ برنامه ملی عمل بخشی از این مشکلات برطرف می‌شود.

مرکز تحقیقات به مرکز مطالعات تغییر پیدا کرد

یوسفی در خصوص راه اندازی مرکز تحقیقات میش مرغ در بوکان با هدف بررسی علمی راه‌های صیانت از این گونه باارزش عنوان کرد: مرکز تحقیقات میش مرغ در زمینی به مساحت دو هکتار در بوکان با هدف حفاظت، احیاء و تکثیر مصنوعی از این گونه نادر و در حال انقرض در حال احداث بود که بنا به دلایلی این مرکز به مرکز مطالعات تغییر نام پیدا کرده است.

رئیس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی ایجاد این مرکز مطالعاتی را اقدامی اساسی برای نجات این پرنده عنوان کرد و گفت: در این ایستگاه علاوه بر انجام مطالعات زیستی میش‌مرغ، دانشجویان محیط زیست و منابع طبیعی در ارتباط با چگونگی حفاظت از گونه‌های کمیاب و در حال انقراض حیات وحش آموزش می‌بینند.

میش مرغ بیشتر در دشت‌های باز، استپ‌های مرتعی، کشت زارها، مزارع دیمی و بدون درخت به ‌سر برده و در روی زمین آشیانه می‌سازد.

یکی از خصوصیات بارز این پرنده نشستن برروی زمین است که این ویژگی یکی از مشخصه‌های زندگی در زمین‌های وسیع و بدون درخت است که به پرنده این امکان را می‌دهد که از دور خطر را تشخیص داده و عکس‌العمل مناسب نشان دهد. علاوه بر دشت‌های باز و زمین‌های مسطح، میش مرغ را گاهی می‌توان برروی تپه‌های ماهوری اطراف زیستگاه مشاهده کرد.

میش مرغ پرنده‌ای تقریبا همه چیز خوار است که بیشتر از گیاهان (ساقه گیاهان، دانه غلات، جوانه‌های مرتعی، یونجه و …)، حشرات، مارمولک‌ها، ملخ‌ها و سنجاقک‌ها تغذیه می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین ساعات تغذیه در اوایل و اواخر روز (صبح و غروب) است و بقیه روز را به استراحت و پاییدن منطقه می‌پردازد.

چیرگ یا همان میش مرغ پرنده‌ای بسیار محتاط با چشم ‌های تیزبین بوده که از فاصله دور خطر را احساس می‌کند و با پرواز یا استتار، خود را از خطر دور نگه می‌دارد.

میش مرغ یا همان چیرگ در ساختار زندگی گروهی خود تدابیر امنیتی مخصوص را به اجرا می‌گذارد و برای حفاظت گروه از خطرات احتمالی به گماردن نگهبان می‌پردازد که این ویژگی می‌تواند تا حدودی چیرگ را در برابر خطرات شکار محفوظ نگه دارد.