در مقابل فرسایش بایستیم/ ایران رتبه اول فرسایش تشدیدی خاک در دنیا
استاد گروه خاک شناسی دانشگاه تبریز با اشاره به اهمیت آگاه سازی عمومی در راستای فرسایش خاک، اظهار کرد: فرسایش خاک هرساله با نابودی اراضی مستعد کشاورزی باعث کاهش دو الی سه درصدی محصولات کشاورزی نیز می‌شود، چه بسیار است تمدن‌هایی از جمله تمدن بین النهرین که فقط به خاطر فرسایش و از بین رفتن خاک نابود شده‌اند.
عباس احمدی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در اراضی جنگل تراشی شده کشور سالانه حدود ۵۰ الی ۲۰۰ تن خاک در هر هکتار از طریق فرسایش از بین می‌رود گفت: هم‌چنین در اراضی دیمکاری شده سالانه بین ۲۰ الی ۵۰ تن و در اراضی کشاورزی و مراتع حدود ۱۰ تن خاک در هر هکتار فرسایش می‌یابد این در حالیست که سالانه فقط یک الی دو تن خاک در هر هکتار از اراضی ایران تولید می‌شود.
ایران رتبه اول فرسایش تشدیدی خاک در دنیا
به گفته‌ی وی، قاره آفریقا در طول یک دوره، رکورددار شدت فرسایش خاک در جهان بود اما در مقابل این فرسایش ایستاد و آسیب‌های آن را کاهش داد؛ اکنون نیز آسیا به عنوان قطب فرسایش بوده و ایران دارای رتبه اول شدت فرسایش خاک در جهان است، اما تاکنون اقدامات اساسی برای مقابله با فرسایش خاک ایران اتخاذ نشده است.
وی با اشاره به اینکه متوسط فرسایش جهانی خاک چهار الی پنج تن در هر هکتار است، خاطرنشان کرد: متوسط فرسایش سالانه خاک ایران چهار الی پنج برابر متوسط جهانی و حدود ۱۸ تن در هر هکتار بوده و مجموعا سالانه حدود دو میلیارد تن از کل خاک‌های کشورمان فرسایش می‌یابد.
باید دام‌های اضافی را از مراتع خارج کنیم
احمدی با بیان اینکه چرای دام‌های اضافی، اجازه استقرار پوشش گیاهی در مراتع را نمی‌دهد، متذکر شد: باید چرای دام‌های اضافی را که اجازه استقرار پوشش گیاهی در مراتع را نمی‌دهد را از مراتع خارج کرد زیرا اراضی ایران، پتانسیل بالایی برای چرای دام زیاد را ندارد.
به گفته‌ی وی؛ اغلب کشاورزان ایرانی خرده مالک بوده و توانایی استفاده از روش‌های حفاظت خاک در اراضی را ندارند که این امر باعث عدم رغبت و تمایل افراد تحصیل کرده کشاورزی برای ورود به عرصه عملیات کشاورزی می‌شود؛ اما بهترین راهکار برای مقابله با فرسایش تشدیدی کاهش خرده مالکی اراضی و یکپارچگی اراضی است که در این راستا باید مشاغل دیگری را توسعه بدهیم.
شخم عمود بر زمین برای تمامی اراضی شیبدار مناسب نیست
وی با بیان اینکه اقدامات حفاظت از خاک باید به صورت ترکیبی انجام گیرد، اظهار کرد: در کشاورزی حفاظتی، شخم زمین باید به صورت عمود بر شیب انجام گیرد تا آب در داخل شیارها جمع شده و وارد خاک شود اما این روش برای تمامی اراضی شیبدار بدون در نظر گرفتن تمامی جوانب آن قابل توصیه نیست و گاهی ممکن است باعث تشدید فرسایش و حتی ایجاد خندق شود.
این استاد دانشگاه در خصوص راهکارهای مقابله با فرسایش خاک، اظهار کرد: باید مالکیت تمامی اراضی ملی مشخص شود زیرا برخی افراد سودجو با ادعای مالکیت مراتع، این اراضی ملی را یک شبه به زمین کشاورزی تبدیل کرده و باعث تشدید فرسایش می‌شوند.
وی متذکر شد: وضعیت بحرانی خاک همزمان با آغاز کشاورزی شروع شده است و رفته رفته افزایش یافته است و در صورت تداوم این وضعیت، امکان برداشت محصول و تامین مواد غذایی مردم با مشکل مواجه بوده و شرایط قحطی به وجود خواهد آمد و در نتیجه مجبور به اتکا به کشورهای دیگر خواهیم بود.
گیاهان علفی را بیشتر تولید کنیم
وی با بیان اینکه کشاورزان خرده مالک توانایی مالی برای مقابله با فرسایش خاک را ندارند، گفت: به دلیل خرده مالک بودن کشاورزی در ایران اغلب معیشتی بوده و کشاورز فقط به فکر تامین نیازهای زندگی خانوده خود است و قدرت ریسک پذیری و قبول هزینه‌های اضافی ندارد اما می‌توان با استفاده از دانش بومی کشاورزان با فرسایش مبارزه کرد که در این راستا باید گیاهانی که دانه و علوفه زیادی تولید می‌کند را بیشتر کشت کنیم تا کربن بیشتری از این طریق به خاک بازگشته و موجب تقویت و مقاومت خاک در برابر فرسایش شود.
احمدی خاطرنشان کرد: افرادی در حوزه فرسایش به کشاورزان نسخه می‌نویسند تخصشان مرتبط با این زمینه نیست و به همین دلیل اقدامات اساسی انجام نمی‌گیرد و شاهد تشدید روزافزون فرسایش خاک ایران هستیم.
وی در خصوص تغییر کاربری اراضی، اظهار کرد: در تغییر کاربری یا تبدیل مراتع به اراضی دیمکاری پوشش گیاهی طبیعی را از بین برده و فرسایش خاک حدود پنج برابر افزایش می‌یابد.
وی در خصوص ماهیت فرسایش خاک، اظهار کرد: فرسایش یک فرایند زمین شناختی است که عکس فرایند کوه زایی و طبق قوانین ترمودینامیک عمل کرده و باعث کنده شدن و جابه جایی ذرات خاک و کاهش ناهمواری‌ها می‌شود؛ این امر در بلند مدت حاصلخیزی اراضی، عملکرد و کیفیت گیاه را نیز کاهش می‌دهد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز با بیان اینکه چهار نوع فرسایش بادی، آبی، یخچالی و مکانیکی از طریق باد، آب، یخچال‌ها و ماشین آلات ایجاد می‌شود، گفت: فرسایش یک پدیده طبیعی است اما دخالت انسان در طبیعت با تسریع نابودی پوشش گیاهی باعث بروز مشکل و تشدید فرسایش می‌شود زیرا پوشش گیاهی بر روی خاک به عنوان یک سپر در مقابل فرسایش عمل می‌کند و نابودی آن به منزله تشدید فرسایش است.
وی در خصوص عوامل تشدید فرسایش، گفت: مشکلات طبیعی شامل شرایط اقلیمی و سازندهای زمین شناسی به عنوان عامل مهمی در تشدید فرسایش مطرح است؛ هم‌چنین مشکلات فنی یا سازمانی در مواردی مانند احداث غیراصولی راه‌ها و تاسیسات نیز باعث نابودی پوشش گیاهی و تشدید فرسایش خاک می‌شود.
وی افزود: مشکلات اجتماعی نظیر ناآگاهی جامعه، خرده مالکی اراضی کشاورزی و افزایش جمعیت نیز باعث افزایش نیاز به منابع و چرای دام در مراتع شده و از عوامل تشدید فرسایش محسوب می‌شود.
