در حاشیه نمایش «پارادایس» در آمریکا؛ آیا قوانین سینمای ایران برای سینماگران فقط در مرزهای ایران لازم الاجراست؟
مایش فیلم «پارادایس» در جشنواره چلسی آمریکا پس از سلسله رویدادهای دیگری که درباره سایر فیلم‌های سینمایی رخ داد، این پرسش را پیش آورده که آیا قوانین سینمای ایران برای سینماگران فقط در مرزهای ایران لازم الاجراست یا این قوانین برای آثار سینمای ایران در هر جغرافیایی باید اجرا شود و ارتباطی با محدوده جغرافیایی نمایش آثار سینمایی ندارد؟
به گزارش ارک خبر؛ فیلم سینمایی «پارادایس» به کارگردانی علی عطشانی که امکان نمایش آن به واسطه مضمونش در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر فراهم نشد و شرایط دشواری برای اکران عمومی در ایران پیش روی دارد، در چهاردهمین جشنواره فیلم «چلسی» آمریکا که از ۱۳ تا ۱۶ اکتبر توسط برخی ایرانی‌های مقیم آمریکا برپا شده، نمایش داده می‌شود. فیلم‌های ایرانی که توسط جشنواره‌های بین‌المللی معتبر پذیرفته نمی‌شوند، معمولاً در این دورهمی‌ها به نمایش در‌می‌آیند و فیلم تازه عطشانی نیز چنین وضعیتی دارد.
عطشانی در «پارادایس» که با نقش آفرینی جواد عزتی، مهران رجبی، محمد علی نجفیان، سامان صفاری و بیتا عطشانی از ایران و الیویا بورکارت و ماتیوس متس از آلمان ساخته شده، سفر چند روحانی به اروپا را دستمایه یک داستان کمیک قرار داده و برخی تناقض‌های رفتاری را در متن داستان مورد توجه قرار داده است؛ رویکردی که در نهایت منجر به شکل‌گیری فیلمی پرحاشیه شده و بعید است این فیلم بدون ممیزی وسیع در ایران امکان اکران بیابد. در چنین شرایطی که «پارادایس» در ایران امکان نمایش پیدا نکرده و پروانه نمایش ندارد، نمایش این فیلم در جشنواره‌ای در آمریکا، یک چالش قدیمی را احیا کرده است.
این چالش از این گذشته مطرح بوده که ممیزی‌ها و اصلاحات وارده بر فیلم‌های سینمایی و همچنین پروانه نمایش فیلم‌های سینمایی تنها در جغرافیای ایران لازم الاجراست و یا سینماگری که پروانه ساخت یک اثر سینمایی را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت می‌کند، تنها می‌تواند نسخه‌ای از فیلمش را در ایران یا خارج از ایران به نمایش درآورد که مجوز نمایشش را دریافت کرده باشد؟ به عبارت ساده‌تر این پرسش مطرح بوده که ممیزی به اصل اثر ـ بدون توجه به جغرافیای عرضه و نمایش فیلم ـ وارد است یا کسب مجوز نمایش و اعمال اصلاحات تنها در محدوده ایران برای سینماگران ضروری است و فیلمسازان در سایر کشورها می‌توانند فیلم‌هایشان را وفق مقررات آن کشورها نمایش دهند؟نمایش «پارادایس» در آمریکا در حالی رخ می‌دهد که پیش از این، نسخه ممیزی نشده فیلم یکی از کارگردان‌های جوان سینمای ایران در جشنواره‌های اروپایی به نمایش درآمده بود و همین حواشی را در پی داشت. در این نسخه از فیلم، صحنه اعدام پایانی فیلم به نمایش در می‌آمد که در نسخه به نمایش درآمده از این فیلم توقیف شده در جشنواره فجر، این صحنه حذف شده بود.
همچنین فیلم «بارکد» که در اکران عمومی با حذف برخی پلان‌ها و با حذف موسیقی پایانی (با صدای یاسر بختیاری) به نمایش درآمد، در نمایش‌های خارج کشور بدون اصلاحات اکران شد. درباره یک فیلم دیگر که برای نمایش در ایران، شاهد تغییر کامل چند سکانس بودیم نیز همین رویه دوگانه رقم خورده است.
با این اوصاف، هرچند پیش از این تصور می‌شد کسب مجوز برای نمایش فیلم در خارج از ایران ضروری است و نسخه مورد تأیید سازمان سینمایی امکان نمایش در خارج از ایران را دارد، مطابق با رویه مورد اشاره، این مجوزها در جغرافیای ایران مورد توجه قرار می‌گیرد و سینماگران در خارج از ایران به هر ترتیب که اراده کننده، فیلم‌هایشان را با هر محتوایی که شخصاٌ تشخیص دهند در سطح عمومی یا در جشنواره‌های سینمایی به نمایش می‌گذارند. البته این وضعیت می‌تواند حواشی برای سینماگران و حتی سینمای ایران داشته باشد و نمی‌توان تصور کرد نمایش فیلم‌ها در خارج از ایران، کاملاً منفک از نمایش فیلم‌ها در مرزهای کشورمان است.
شاید مهم‌ترین دلیل رقم خوردن چنین شرایطی، نبود مقررات روزآمد درباره روند دریافت پروانه نمایش و حدود جغرافیایی موثر این پروانه نمایش است. قوانین سینمایی متعلق به سیزده سال پیش است و با وجود تحولات گسترده سینما به خصوص در یک دهه اخیر و رشد سینمای دیجیتال که فیلمسازی را به امری سهل الوصول مبدل کرده، در زمینه بازنویسی و به روزرسانی قوانین سینمایی، شاهد اقدامات جدی نبوده‌ایم.
به نظر می‌رسد، وقت آن رسیده تا اقدامات مؤثری برای تطبیق قوانین با قواعد تازه سینما در دستور کار قرار گیرد و رویه دوگانه کنونی که برگرفته از خلأ قانونی است، برای شماری از فیلمسازان کشورمان حواشی غیرقابل کنترلی در پی نداشته باشد. اگر این قانون‌گذاری دارای جامعیت لازم باشد و علاوه بر مصوبه هیأت وزیران، این بار مصوبه مجلس شورای اسلامی را نیز داشته باشد، می‌تواند برخی موازی‌کاری‌ها و اجرای سلیقه‌ای قانون در حوزه اکران را نیز به کاهش دهد.
