پیشنهاد نشریه معتبر آمریکایی: تا دیر نشده آمریکا میان ایران و عربستان میانجی گری کند

جنگ نیابتی ایران و عربستان در خاورمیانه اکنون برای مدتها است که به تیتر رسانه ها تبدیل شده است و دو کشور اخیرا در حال تشدید کردن درگیری های میان خود در خاورمیانه به ویژه در یمن و سوریه بوده اند. اما یکی از نبردها بسیار حساس و اساسی بین دو کشور به شدت مورد غفلت واقع شده است، علیرغم آنکه این نبرد میتواند منجر به بی ثباتی یکی از استراتژیک ترین کشورها برای غرب شود: افغانستان.

به گزارش «تابناک» نشریه «فارین افیرز» در مطلبی تحلیل با اشاره به وضعیت رویارویی ایران و عربستان در منطقه، حوزه بعدی نبرد در بین این دو کشور را افغانستان میداند و معتقد است که قبل از بروز درگیری مستقمیم در این کشور آمریکا و ناتو باید به میانجی گری میان ایران و عربستان بپردازد.

این نشریه با اشاره به ورود ناتو از 15 سال قبل به افغانستان و هزینه های انسانی و مالی فراوان برای این نهاد در این کشور، اشاره میکند که در حال حاضر 13 هزار سرباز ناتو در افغانستان حضور داشته و قرار است کمک های ناتو به این کشور تا 2020 ادامه داشته باشد.

اما علیرغم همه این ها افغانستان همچنان از یک وضعیت بی ثبات رنج میرد و دولت مرکزی در این کشور همچنان ضعیف و نیروهای شورشی و متمرد تاثیر گذاری بالایی در این تحولات آن دارند. بسیاری از گروه های تاثیر گذار در افغانستان پیوندهایی با تهران و ریاض یا هر دو دارند. اما با این حال استراتژیهای این دو کشور در مورد سیاست های منطقه ای به شدت با هم منافات دارد.

ایران افغانستان را به عنوان یک حوزه نفوذ اساسی تلقی میکند، دقیقا همانند عراق. دو کشور ایران و افغانستان مرز پر رفت و آمدی با یک دیگر دارند و همچنین از پیوندهای فرهنگی، ز بانی، قومی و اقتصادی فراوانی نیز برخوردار هستند. ایران همچنین اکنون خانه بسیاری از مهاجران افغان است و بی ثباتی و نا امنی بیشتر در افغانستان منجر به خیل بیشتر مهاجران افغان به ایران خواهد بود.
از همین روی است که حتی پیش از آن که ناتو و آمریکا در سال 2001 وارد افغانستان شوند، ایران در این کشور حضور داشته است. در سال 2001 ایران ورود ناتو به افغانستان را یک فرصت برای از بین بردن طالبان و ایجاد ثبات بیشتر در این کشور دید. تهران همچنین تلاش کرد تا از نفوذ خود برای ایجاد یک دولت ملی مقتدر در افغانستان حمایت کرده و کمک های مالی چند هزار میلیون دلاری را نیز برای ان مقصود روانه افغانستان کرد. ایران همواره در افغانستان یک نیروی یاری رساننده بوده است.

عربستان سعودی نیز تاریخ طولانی و بلند بالایی در افغانستان دارد. از زمان جنگ افغانستان با شوروی، ریاض و شهروندان سعودی و همچنین نهادهای خیریه این کشور پول فراوانی را در افغانستان خرج کرده اند. عربستان دومین کشوری بود که دولت طالبان را در افغانستان در دهه 1990 به رسمیت شناخت.

امروز نیز عربستان به افغانستان علاقمند است اما این کشور را به عنوان یک حوزه نفوذ اساسی برای خود تلقی نمیکند. در واقع افغانستان برای عربستان حکم یمن برای ایران را دارد. یعنی اولویت اول برای رقیب، در حالی که خود میتواند با کمترین هزینه اثر گذاری موفقی در آن داشته باشد. در نتیجه عربستان میتواند از افغانستان برای آزار دادن ایران استفاده کند، دقیقا همان کاری که ایران به واسطه یمن با عربستان میکند.

افغانستان البته یک امتیاز دیگر نیز برای ریاض دارد: این کشور برای ایالات متحده نیز مهم است. عربستان اکنون احساس میکند که از سوی واشنگتن به کلی رها شده است و در نتیجه به دنبال صیانت از خود است. افغانستان مهم مناسبی برای این صیانت است. عربستان میتواند با استفاده از گروه هایی که در طی این سالها حمایت مالی کرده، دست به ایجاد بی ثباتی در افغانستان و به ویژه در مناطق مرزی زده، دولت مرکزی را به چالش طلبد و در نتیجه تلاش های ناتو و آمریکا را برای ایجاد ثبات در این کشور نا کام گذارد.

اما افغانستان حکم یک برگ برنده برای چانه زنی را نیز برای عربستان دارد. ریاض میتواند از افغانستان و در آینده محتمل برای مذاکره با واشنگتن در راستای همکاری نظامی و یا مذاکره با تهران بر سر امنیت منطقه ای استفاده کند. پادشاهی عربستان میتواند از افغانستان برای در اختیار گرفتن حمایت ها و کمک های نظامی بیشتر از آمریکا و کمرنگ کردن حضور ایران در یمن استفاده کند.
رویارویی تهران و ریاض در افغانستان میتواند به شکل مستقیم و غیر مستقیم منجر به حمایت و تقویت گروه های معارض در این کشور شود. عربستان سعودی تنها با گروه های سنی مراوده دارد اما ایران با مجموعه ای از گروه های شیعه و سنی در افغانستان روابط خوبی دارد.

افزایش تهدیدات داعش میتواند منجر به تلاش بیشتر ایران برای حضور در افغانستان شود. ایران نمیخواهد در بین دو حوزه تحت کنترل داعش در شرق و غرب خود قرار گیرد. از سوی دیگر ایران نمیخواهد تمام سیری که تا کنون افغانستان در راستای توسعه برداشته است، عقب گرد شده و مجددا بی ثباتی در افغانستان حاکم شود. در نتیجه ممکن است ایران در راستای این اهداف دست به همکاری با گروه هایی نظیر حزب اسلامی نیز بزند یا شاهد حضور موثر تر سپاه پاسداران انقلاب ایران در افغانستان باشیم.

در عین حال عربستان ایران را تهدید شماره یک خود میداند. این نوع از ادراک به واسطه احساس عربستان در مورد از دست دادن یک متحد مطمئن یعنی واشنگتن تقویت شده است. در نتیجه عربستان به دنبال صیانت از خود و اعمال قدرت در عین خنثی کردن ایران است.

در این زمینه، بزرگترین دغدغه امنیتی تهران، از بین رفتن دولت های مقتدر در همسایگی خود است که فضایی برای رشد نیروهای تروریستی ایجاد میکند. در نتیجه تهران افغانستان را به عنوان اولویت اول خود نگاه کرده و نمیخواهد اجازه دهد تا داعش در این کشور جای پای محکمی پیدا کند.

کاملا مشخص است که واشنگتن دیگر اثر گذاری که پیش از این بر روی عربستان داشته را از دست داده است. به همین جهت اکنون محاسبات امنیتی ریاض متاثر از تلاش این کشور برای صیانت از خود و ابراز وجود به عنوان یک قدرت تاثیر گذار است. اکنون امید عربستان برای دست یافتن به یک پیروزی قطعی در یمن کاملا غیر واقع بینانه است. در نتیجه این احتمال وجود دارد که افغانستان تبدیل به صحنه نبرد بعدی شود، جایی که پادشاهی عربستان میتواند با کمترین هزینه چند هدف را همزمان در دستور کار خود قرار دهد.

عربستان میتواند از گروه های مورد حمایت خود بخواهد تا موجبات دردسر ناتو را فراهم کرده و تلاش های این نهاد برای تقویت دولت مرکزی را نا کام بگذارد. همچنین در خارج از خاک افغانستان اکنون ریاض نشست های چند جانبه دیپلماتیک برای آینده افغانستان را شروع کرده است.

اکنون 15 سال بعد از مداخله ناتو در افغانستان احتمال رویارویی نیابتی ایران و عربستان در این کشور لایه جدید از نا امنی و تهدید را به یکی از پیچیده ترین و بی ثبات ترین مناطق خاورمیانه اضافه میکند. ناتو و آمریکا باید اقدام به شناسایی حوزه هایی کنند که رویارویی ایران و ریاض در آنها میتواند منجر به بی ثباتی افغانستان شود. همچنین باید این نکته را به خاطر داشته باشند که همه فرصت ها برای گفتگو و مذاکره بین ایران و عربستان به سرعت در حال از دست رفتن است.

انتخابات ایران در راه است و دولت معتدلی که علاقمند به همکاری با ریاض است از سوی نیروهای داخلی ایران تحت فشار قرار دارد. در حالی که تهران بر سر میز مذاکره حاضر است و ریاض نیز هنوز خواهان گفتگو به نظر میرسد، آمریکا و ناتو باید با میانجی گری دو کشور را به سمت گفتگو و مذاکره سوق دهند.