شروه خوانی زنان ایل در رثای امام حسین(ع)

به گزارش ارک خبر، شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کارهای نیک و سلحشوری شخص متوفی در صحنه کارزار و رزم بوده که بیشتر در مناطق روستایی و عشایر نشینان استان کهگیلویه وبویراحمد به ویژه در منطقه زیلایی بویر احمد مرسوم است.
این نوع موسیقی آوازی، فارغ از همه موسیقی های مدرن امروزی، با لحن و آهنگی اندوهبار و در نهایت سوز درونی و غم انگیز از سوی زنان و دختران شروه خوان(نوای جان سوز) این دیار در غم از دست دادن عزیزترین افراد ایل و دیار اجرا می شود.
شماری از زنان و دختران ایلی و عشایری این خطه نیز با بستن کمربندها و شال بندهای سیاه اطراف این زن نوحه خوان (شربه خوان) حلقه می زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا به سوگواری می پردازند.
البته زنان و مردان با حلقه های جداگانه ای نیز برای سید و سالار شهیدان و یاران با وفایش عزاداری می کنند.
نحوه و شیوه عزاداری این حلقه ها و بیان مرثیه ها تا حدودی متفاوت است، یکی از مرثیه های متداول از سوی زنان و دختران گفتن«هوهوی» درجواب تک خوان (شروه خوان) بود که این نوع مرثیه هم اینک در آیین ختم و عزاداری های آنها همچنان مرسوم است.
مردان نیز در این هنگام کمر همدیگر را می‏گیرند و دایره ‏وار می‏چرخند و بر مظلومیت آقا و سرور وسالار شهیدان بر سر و سینه می‏زنند.
کـُتل بندی و سیاهپوش کردن نیز از دیگر شیوه های سنتی و آیین های عزاداری در ایام حزن انگیز محرم بویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی این خطه از ایران اسلامی مرسوم است.
آنگونه که نقل شده: در برخی مناطق این استان اگر فردی ذی نفوذ چه در رزم، بستر بیماری و یا حادثه ای از دنیا برود، رسم بر این است که مرکب وی را به نحوی خاص سیاهپوش و کـُتل بندی می کنند.
سپس در میدانی که به سمت این آیین آماده شده است می گردانند و عده ای از اعضا و خانواده متوفی و برخی سران طوایف نیز به دنبال مرکب راه می افتند و به محض رسیدن به میدان به زاری، شیون و عزا با ذکر ویژگیهای اخلاقی و رفتاری متوفی سر می دهند.
درتمام مدت سوگواری نیز سازهای موسیقی سنتی با نوایی سوزناک و غم انگیز که اکنون در بسیاری از مناطق این استان رنگ باخته است، جماعت عزادار را همراهی می کردند.
البته در برخی مناطق شهرستان بهمئی در این استان همچنان این آیین و حتی تیراندازی در مراسمات عزاداری آنها مرسوم است که تلاش متولیان امور فرهنگی در استان نیز بر حذف این رسوم استوار شده است.
آیین تعزیه خوانی سنتی نیز یکی از آیین های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به طور معمول از سال 1287 در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا می شود.
مقتل خوانی و تعزیه خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال 61 هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبت های اهل بیت پیامبر(ص) در کربلا بر اساس آنچه از خاندان امام حسین(ع) به ویژه زینب کبری(س) و حضرت سجاد(ع) در تاریخ مانده است، می باشد.
این نوع ذکر مصیبت به صورت نوحه برای مردم بیان می شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین(ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی می پردازند.
به گفته رضا رفیعی از هنرمندان کهگیلویه و بویراحمد آیین های مقتل خوانی و تعزیه خوانی حتی در اوج بی رحمی های ساواک و ممنوعیت آن از سوی رضا شاه و از سال های 1287 تاکنون میان مردم این خطه مرسوم بوده است.
آیین «مشعل گردانی» و روشن کردن آتش با استفاده از هیزم بیشتر در روستاها و مناطق عشایر نشین در شب های تاسوعا و عاشورا نیز از دیگر آیین های سنتی و مرسوم در این دیار است.
مردم و سوگواران حسینی در روستاهای استان بر دور آتش حلقه می زنند و در رثای مظلومیت فرزندان پیامبر(ص) و شهدای دشت نینوا به سوگواری و عزاداری می پردازند.
از دیگر سنت های مختص ماه محرم در این خطه علم گردانی و گهواره گردانی است که از همان شب های نخست دهه اول محرم از سوی دوستداران و عاشقان ابا عبدالله الحسین (ع) در مناطق مختلف این استان اجرا می شود.
بستن پارچه های سبز و چارقدهای سیاه و سرخ دور علم های برافراشته نیز از دیگر آیین سنتی است که از دیرباز در عزاداری های این خطه از ایران زمین نهادینه شده و همچنان در بسیاری مناطق روستایی نیز مرسوم است.
«چارقد» نوعی پارچه های زخیم به رنگ های مشکی و قرمز زنان بویژه روستایی و عشایری این خطه بوده که بر پیشانی و روی «مینا» یا (روسری) خود می بندند.
این روسری و چارقد زنان ایل از آنچنان قداست، پاکی، ارزش و ارجیحتی نزد مردم برخوردار بوده که حتی بسیاری از قتل ها، نزاع ها و تنش های عمومی میان مردم بواسطه آن بخشیده و حل و فصل می شود.
این چارقد و مینای زنان ایل که در گذشته بیشتر مرسوم بوده نیز به عنوان ابزاری در راستای اصلاح ذات البین و خاموش کردن آتش خشم و کینه میان مردم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
نقل شده است که حتی در اوج درگیری ها و نزاع های دسته جمعی میان برخی طوایف و اقوام، هرگاه زنی چارقد (روسری) خود را جلوی آن شخص خشمگین و ناآرام قرار می داد، وی نیز در نهایت ادب و احترام به ساحت این «مینا» و یا چارقد زن ایل از ادامه درگیری و تنش نیز خودداری می کرد.
بخشی از مرثیه ها و نوحه خوانی های مرسوم و گذشته در استان کهگیلویه وبویراحمد
***
«اَی ماهِ مَحرَم اومَ شایی رفت و غم اومَ اَو مِن حرم کَم اومَ»
« آخ بَ دشتِ کربلا سَرشَ بِری اَو وَش نَدا»
«اَی ماه مَاهور ایما سطلون و سرور اویماَ»
«امام حسینَ کُشتِن ای خاک بَر سَر ایما»
معاون سیاسی و امنیتی استاندار کهگیلویه وبویراحمد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بسیاری از آیین ها و سنت های مرسوم در عزاداری امام حسین (ع) ریشه در تاریخ، هویت و فرهنگ این مرزو بوم دارد.
فتاح محمدی اظهار داشت: آیین های سنتی و سوگواری و حتی پیشوازی از ماه محرم و ایام حزن انگیز عاشورای حسینی که از دیرباز میان جوامع محلی و عشایری این دیار مرسوم است خالی از هرگونه بدعت ها و خرافه های خطرناک است.
وی تصریح کرد: با گذشت زمان این آیین ها رو به فراموشی است که جا دارد مسئولان متولی توجه ویژه ای برای احیای آنها داشته باشند.
مدیر کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: پنج آیین عزاداری محرم این استان ثبت ملی شده است.
محمود باقری اظهار داشت: این آیین ها شامل استقبال ازمحرم در روستای امامزاده علی، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، دمام زنی حسینیه حضرت قاسم (ع) گچساران، مویه خوانی و آیین شام غریبان در کهگیلویه است .
وی بیان کرد: این آثار در سالهای گذشته به سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال شد و جزو آثار ملی قرار گرفت.
وی افزود: هم اکنون این شیوه های عزاداری همزمان با فرارسیدن محرم در حال اجرا هستند.