گمنامی طلای سرخ آذربایجان
زعفران یکی از لاکچری‌ترین ادویه‌های مورد استفاده در آشپزی ایرانیان است، کشت این محصول باارزش مدت‌ها است که از انحصار استان زعفرانی ایران در آمده و حتی در شهرهای آذربایجان شرقی هم کشت می‌شود، اما بخش عمده‌ای از زعفران آذربایجان به نام زعفران خراسان بسته‌بندی می‌شود.
به گزارش ارک خبر به نقل از ایسنا،به دلیل قیمت بالا، این محصول ارزشمند، قابلیت ارزآوری بسیار زیادی را برای کشور دارد، اما نبود صنایع تبدیلی و پایین دستی در شهرهایی که محصول زعفران را در آذربایجان شرقی تولید می‌کنند، این استان را از بهره‌وری کامل بی‌نصیب کرده است.
به گزارش ایسنا، زعفران در برخی شهرستان‌های آذربایجان شرقی مانند شهرستان‌های اهر، بناب و مرند کشت می‌شود، به عنوان مثال کشت این محصول در شهرستان اهر برای اولین بار در دو هکتار از زمین‌های کشاورزی اهر در سال ۹۴ انجام شده، همچنین ۱۸۴ هکتار از ۳۰۰ هکتار زمین زعفران در آذربایجان شرقی، مربوط به شهرستان مرند است.
زعفران کشت شده در بناب و مرند در اکثر موارد از نظر کیفیت، برتر از زعفران خراسان است
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در خصوص کشت زعفران در شمالغرب کشور به ایسنا می‌گوید: بناب و تبریز از عمده مناطق تولیدکننده‌ی زعفران در این منطقه محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه محصول برداشت شده در بناب و مرند به طور سنتی خشک می‌شود و امکان بسته‌بندی مکانیزه در این مناطق وجود ندارد، کل محصول به طور یک جا به فروش می‌رسد و به نام زعفران خراسان بسته بندی شده و مورد مصرف داخلی و حتی خارجی قرار می‌گیرد.
سعیده علیزاده سالطه با مقایسه‌ی زعفران کشت شده در خراسان و شمالغرب، بیان می‌کند: زعفران کشت شده در بناب و مرند در اکثر موارد از نظر کیفیت، برتر از زعفران خراسان بوده و تنها تفاوت شرایط کشت زعفران شمالغرب و خراسان در عمق کاشت است.
وی با ارائه توضیحاتی در خصوص مشخصات گیاهشناسی محصول زعفران، بیان می‌کند: زعفران گیاهی چند ساله است که با یک بار کشت می‌توان به اندازه‌ی هفت یا هشت سال محصول از آن برداشت کرد، با توجه به اینکه فقط کلاله‌ی زعفران، قسمت خوراکی آن محسوب می‌شود، تنها قسمت تجاری نیز همین قسمت است، بنابراین میزان عملکرد محصول نیز تحت تاثیر این امر قرار می‌گیرد و به عنوان مثال از یک هکتار زمین زعفران، چهار یا پنج کیلوگرم محصول تجاری به دست می‌آید و عمده دلیل گرانی زعفران نیز همین است.
وی با بیان اینکه بذر زعفران عقیم است، می‌گوید: تنها راه تکثیر زعفران، تکثیر رویشی است و این نیز با تکثیر کردن یا استفاده از پیاز، امکان‌پذیر است و کرن‌هایی که در آبان ماه به گل می‌نشینند نیز باید در شهریور ماه کشت شوند. دوره‌ی گلدهی کوتاه و نیاز آبی کم و همچنین مقاومت تقریبی به خشکی و سرما باعث توجه کشاورزان بومی این منطقه به محصول زعفران شده، بطوریکه این محصول در زمستان دارای برگ بوده و لازم به ذکر است که در ابتدا گل‌های زعفران و سپس برگ‌های آن ظاهر می‌شود. زعفران با دو روش مرسوم کپه‌ای و ردیفی کشت می‌شود که در روش اول سه الی پنج پیاز را رو به بالا و با فاصله‌ی ۲۰ سانتی‌متر در چاله‌ای که حفرشده قرار می‌دهیم و روش دوم نیز مناسب کشت مکانیزه است.
استاد گروه علوم باغبانی دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه تبریز، خاک حاصلخیز و سبک برای تسهیل جوانه‌زنی و کود دامی کافی را برای رشد مناسب این محصول ضروری، عنوان کرده و ادامه می‌دهد: زعفران به عنوان یک محصول ضدافسردگی قوی و موثر در برطرف کردن انواع افسردگی و بیماری‌هایی از این قبیل نقش بسزایی دارد و به عنوان ادویه نیز در اکثر کشورها استفاده می‌شود. زیاده‌روی در مصرف زعفران در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، چرا که وجود برخی ترکیبات در آن موجب سقط جنین و عواقبی از این دست می‌شود.
وی در خصوص طعم و عطر زعفران، بیان می‌کند: وجود ترکیب کروسین سبب ایجاد رنگ زعفران شده و وجود ترکیب سافرانال و پیکروکروسین عطر و طعم خاص زعفران را ایجاد می‌کنند.با مطالعه‌ی سایر قسمت‌های رویشی دورریز زعفران مانند پرچم، مادگی و خامه به این نکته پی برده‌ایم که سایر قسمت‌ها علاوه بر کلاله‌ی زعفران خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و می‌توان از این بخش‌ها نیز در ساخت دارو و مواد آرایشی و بهداشتی و همچنین رنگرزی بهره برد. پژوهش‌های اخیر نیز نقش موثر زعفران را در پیشگیری از بیماری سرطان به اثبات رسانیده است و این آزمایش نیز بر روی موجودات آزمایشگاهی نقش مثبت و موثری داشته است.
وی با بیان اینکه ایران قطب تولید زعفران جهان است، می‌گوید: آذربایجان شرقی هم در بین استان‌های کشور در سال‌های گذشته توانسته است خود را به جمع مدعیان تولید این محصول برساند.
علیزاده سالطه خاطرنشان می‌کند: کشت زعفران از اواخر دهه ۷۰ و در پی تلاش برای مدیریت منابع آبی و اصلاح الگوی کشت در آذربایجان شرقی رواج یافت که دشت مرند، مستعدترین اراضی برای زعفران شمالغرب بود. سود بالای کشت و فروش، تنها چهار بار آب دهی در طول یکسال، زحمت کم و قیمت بالای محصول نیز خود کشاورزان را به سمت کشت زعفران ترغیب کرد.
سطح زیر کشت زعفران در آذربایجان شرقی ۳۰۵ هکتار است
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی هم در ادامه سطح زیر کشت زعفران در این استان را ۳۰۵ هکتار کرده و به ایسنا می‌گوید: ۶۰ درصد از این مقدار متعلق به شهرستان مرند است و شهرستان‌های آذرشهر، بناب و چاراویماق از شهرستان‌هایی هستند که زعفران در آن‌ها کشت می‌شود.
محمد باقر بی‌پروا می‌افزاید: خاک نرم حاصلخیز و نفوذ پذیر، بستر مناسبی برای کشت زعفران بوده و این محصول با شرایط نوری استان تطابق دارد.
وی ادامه می‌دهد: نیاز آبی زعفران ۳۰۰۰ الی ۳۵۰۰ متر مکعب در سال بوده و این محصول جزو محصولات کم آب‌بر به حساب می‌آید و زمانی آبیاری می‌شود که هیچ محصولی آبیاری نمی‌شود.
وی، کشت زعفران را در صورت وجود نیروی کار و تامین ادوات برداشت به صرفه عنوان می‌کند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی در خاتمه با بیان اینکه سهم استان ما از صادرات زعفران کشور چندان قابل توجه نیست، خاطرنشان می‌کند: دو واحد بسته بندی در شهرستان مرند وجود دارد، اما به دلیل برند بودن زعفران خراسان و میزان بالای تولید، قسمتی از تولیدات به خراسان ارسال می‌شود.
