شیخ محمد خیابانی* نوشته محمد اشراقی
*مدیرمسئول – محمّد اشراقی
نام شیخ محمد خیابانی، بیش از هرچیز و یا مفهوم مرتبط دیگر، مفاهیم آزادیخواهی و آزادیستان را تداعی می کند.
قیام شیخ محمدخیابانی ، با اهداف آزادیخواهانه و دموکراتیک، علیه حکومت مرکزی در فروردین ماه ۱۲۹۹ خورشیدی آغاز و با شهادت وی در شهریورماه همان سال سرکوب شد. شیخ محمد خیابانی، یک روحانی روشن فکر، سیاست پیشه وآزادیخواه بوده که از طرف مردم تبریز به نمایندگی مجلس هم انتخاب گردید.
فضای سیاسی کشور، رفتار دولت مردان مرکز نشین و اتفاقات دوره بعداز سال ۱۲۹۹خورشیدی، باعث شد که خیابانی، در برابر سیاست های ضعیف مغرضانه دولت مرکزی قیام کند.
شیخ محمد خیابانی افکار اصلاح طلبانه خودرا در طول مدت حدود شش ماه قیام خود، در مجامع مختلف سیاسی و مذهبی خطاب به انبوه اصلاح طلبان و مخالفان سیاست های دولت مرکزی با صراحت و استادی بیان می کرد.
مروری به نطقهای شیوا و پرمحتوای شیخ محمد خیابانی نشان از آگاهی عمیق اجتماعی ، جهان بینی وسیع سیاسی و دموکراتیک وی دارد.
شیخ محمد خیابانی با مآیوس شدن از دریافت عکس العمل منطقی و پاسخ مطلوب و مثبت به درخواست های مردم تبریز، نسبت به اعلام ایالت آذربایجان بنام آزادیستان در انتشار افکار و اهداف قیام خود به سایر نقاط آذربایجان نیز کوشید. و برای محافظت از حریم قیام خود و آزادیستان، به تشکیل نیروی نظامی نیز مبادرت ورزید.
قیام شیخ محمد خیابانی با مخالفت علنی مستبدین مرکز و طرفداران محلی آن ها روبرو شد.
شیخ محمد خیابانی، پیام آور حقوق دموکراتیک مردم، مدافع اصلاحات سیاسی و طالب برقراری مطالبات مردمی، تحت انواع فشارهای عملی وتبلیغی مرتجعانه قرار گرفت، و نهایتا در تبریز گرفتار و شهید شد.
نام شیخ محمد خیابانی در دوران پهلوی بدلیل قرابت با آزادی و دموکراسی، جزو نام های سیاسی ممنوعه بوده و گفتن و نوشتن درمورد وی بی هزینه نبوده است. با این وجود در مورد این شخصیت روحانی ، سیاسی و قابل اعتنا و تأسی، کتاب و نوشته های متعددی در دسترس می باشد.
