تبعات پیری جمعیت ژاپن در انتظار چین و ایران

به گزارش ارک خبر،چین به سرعت در حال حرکت به سمت فاجعه جمعیتی است. حرکتی که در طول دهه‌های گذشته شکل گرفته است. اجرای سیاست تک فرزندی در این کشور که بیش از ۴ دهه پیش وضع شده بود، منجر به کاهش سریع و شتابنده نرخ باروری در چین شد.

به گونه‌ای که نرخ باروری چین در سال ۱۹۹۱ را به زیر سطح جایگزینی یعنی ۲.۱ فرزند به ازای هر زن رساند. پس از آن نیز همین شرایط ادامه پیدا کرد و نرخ باروری کل در سال ۲۰۰۰ به ۱.۲۲ فرزند و در سال ۲۰۱۵ به ۱.۰۵ فرزند به ازای هر زن رسید.

کاهش شدید نرخ باروری در چین باعث شد تا رهبران این کشور مسیر تولد ستیزی خود را با وضع سیاست دو فرزندی در سال ۲۰۱۶ تغییر دهند، اما این سیاست نیز نتوانست میزان موالید را افزایش دهد. بر اساس تخمین‌ها، نرخ کل باروری چین در سال ۲۰۲۰ چیزی حدود ۱.۰ فرزند بوده است.

در حال حاضر چین با یک بحران جمعیتی، مشابه آنچه در ژاپن رخ داده روبرو است. کاهش شدید نرخ باروری، کاهش تعداد بزرگسالان در محدوده‌ی سنی کار و افزایش تعداد افراد سالمند وابسته در ژاپن، این کشور را در دهه ۱۹۹۰ با یک بحران اقتصادی روبرو و اقتصاد ژاپن را با یک رکود چشمگیر مواجه. کرد.

«رشد پیدا کردن از یک جامعه مسن که تقلیل یافته، کار دشواری است»، این جمله‌ای است که اخیراً مورد تاکید انجمن اقتصاد جهانی قرار گرفت. در حال حاضر جمعیت ژاپن سالیانه حدود ۶۰۰ هزار نفر کاهش پیدا می‌کند و بدین ترتیب این کشور را به سرزمین غروب خورشید تبدیل خواهد کرد.

ساختار جمعیتی کنونی چین درست شبیه به ساختار جمعیتی ژاپن در سال ۱۹۹۲ است. همچنین ساختار جمعیتی چین در سال ۲۰۳۵ شبیه به ساختار جمعیتی ژاپن در سال ۲۰۱۸ خواهد بود؛ به این معنا که چین احتمالاً رکود به سبک ژاپن را تجربه خواهد کرد.

عدم وجود یک شبکه تأمین اجتماعی، ناکافی بودن خدمات درمانی خانواده و بحران بازنشستگی به احتمال زیاد منجر به شکل‌گیری یک فاجعه انسانی در چین خواهد شد و صدها میلیون نفر از افراد سالمند این کشور بدون مراقبت و حمایت، به حال خود رها خواهند شد.

چین در وضعیت بدی قرار دارد. سیاست تک فرزندی در این کشور، انتظارات مردم را در مورد تعداد اعضای خانواده و فرزندان به شدت کاهش داده است. بدتر از این، اخلاق فردگرایانه غربی و افزایش هزینه‌های زندگی در شهرهای چین، جذابیت ازدواج را برای مردان و زنان چینی به شدت کاهش داده است.

تعداد اولین ازدواج‌ها در چین از ۲۳.۸۶ میلیون در سال ۲۰۱۳ به ۱۳.۹۹ میلیون در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این کاهش چشم گیر در ازدواج و فرزندآوری به این معنا است که تعداد فزاینده‌ای از زنان و به ویژه مردان چینی زندگی خود را بدون خویشاوند سپری خواهند کرد.

اکنون مقامات چینی سیاست باروری جدیدی را ارائه دادند که عمدتاً شبیه به سیاست‌های واکنشی ژاپن است. ژاپن اقداماتی را در زمینه‌ی تخصیص یارانه به هزینه‌های مراقبت از کودکان و آموزش انجام داد. دولت ژاپن در واقع به دنبال کاهش هزینه‌های فرزندپروری بود اما منجر به افزایش چشمگیر ازدواج و باروری در آن کشور نشد. رویکردی که ژاپن دنبال کرد گران و ناکارآمد بود و به طور موقت نرخ باروری را از ۱.۲۶ در سال ۲۰۰۵ به ۱.۴۵ در سال ۲۰۱۵ رساند اما مجدداً در سال ۲۰۲۰ این نرخ باروری به ۱.۳۴ کاهش پیدا کرد.

با این وجود یک احتمال امیدوار کننده برای چین وجود دارد و آن مذهب است. دین به شدت با باروری در کشورهای مختلف دنیا ارتباط مستقیم دارد. ایمان و اعتقادات، با ارزش نهادن به زندگی خانوادگی و قرار دادن مرد و زن در شرایطی که خواسته‌ها و تمایلات خود را قربانی نیازهای اعضای خانواده خود کنند، باعث می‌شود نرخ باروری و فرزندآوری افزایش پیدا کند.

برای رفع این بحران چین باید تغییرات چشمگیری را در جامعه، سیستم آموزشی و سیاست عمومی و اقتصاد خود ایجاد کند. اما در صورت عدم ایجاد یک تغییر عمده در فرهنگ، این کشور درست شبیه به همسایه شرقی‌اش ژاپن، تحت تأثیر کاهش جمعیت و رکود اقتصادی قرار گرفته و به پایان خود نزدیک خواهد شد.

به علاوه شرایط جمعیتی ایران نیز در وضعیت هشدار دهنده‌ای وجود دارد و در صورت عدم اجرای برنامه جمعیتی مؤثر تا چندین سال آینده به وضعیت ژاپن دچار خواهیم شد.