کسری ۱.۵ میلیارد مترمکعبی آب‌های زیرزمینی آذربایجان شرقی چگونه جبران می‌شود
حجم آب‌های زیرزمینی آذربایجان شرقی در ۴۳ سال گذشته و درپی برداشت‌های غیرمجاز و همچنین حفر چاه های مجاز و غیرمجاز برای تامین آب شرب و کشاورزی، حدود ۱.۵ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است که جبران آن نیازمند اعمال محدودیت‌ها و جلوگیری از برداشت های غیرمجاز و کنترل برداشت‌های مجاز از آب‌های زیرزمینی است
به گزارش ارک خبر،در حال حاضر مجموع آب های تجدیدپذیر استان، سه میلیارد و ۱۹ میلیون متر مکعب است که ۶۲ درصد آن به میزان یک میلیارد و ۸۸۵ میلیون متر مکعب مربوط به بخش آب‌های سطحی و ۳۸ درصد به میزان یک میلیارد و ۱۳۴ میلیون متر مکعب مربوط به بخش آب‌های زیرزمینی است که ۴۵ درصد از منابع آب تجدیدپذیر استان مربوط به حوضه دریاچه ارومیه، ۳۲ درصد حوضه سفیدرود بزرگ و ۲۳ درصد حوضه ارس است.
کاهش بیش از ۵۰درصدی سطح آب های زیرزمینی استان، زنگ خطری برای منابع آبی استان است که اگر جدی گرفته نشود در آینده ای نه چندان دور؛ آذربایجان شرقی با بحران ها و تنش های آبی بی سابقه مواجه می شود و حتی انتقال آب از رودخانه های مرزی و استان های همجوار نیز نمی تواند این بحران ها و خطرات را خفیف تر کند.
اهتمام جدی نهادها و دستگاه‌های مختلف اجرایی و نظارتی در جمع آوری و مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز یکی از مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از افت سطح آب های زیرزمینی و بحران بعدی ناشی از این پدیده است و برای اجرای این مهم همکاری دستگاه قضائی و دادستانی و همچنین سازمان جهاد کشاورزی و آب منطقه ای بسیار مهم و تأثیرگذار است.
حفر چاه‌های غیرمجاز که معمولاً دارای عمق و دبی بالایی هستند به دلیل عدم کنترل، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی را به دنبال دارد و باعث تخلیه سریع سفره‌های آبی می‌شود و علاوه بر این، این چاه‌ها اغلب در مناطق ممنوعه حفر می‌شوند و به منابع آبی دیگر مانند قنات ها و چشمه‌ها نیز آسیب می‌رسانند.
همچنین چاه‌های مجاز نیز در صورتی که مدیریت نشوند و از آنها به صورت بهینه استفاده نشود، بدون توجه به ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی، می‌تواند به تشدید بحران آب منجر شود.
طبق اعلام کارشناسان امر کنترل و انسداد چاه‌های غیرمجاز، بهینه سازی مصرف آب در بخش‌های مختلف، کاهش مصرف آب در بخش‌های خانگی، کشاورزی و صنعت، توسعه منابع آب سطحی از طریق احداث سد و انتقال آب از مناطق پرآب به مناطق کم آب، افزایش آگاهی های عمومی و مدیریت یکپارچه منابع آب از جمله راهکارهای ارایه شده برای رفع مشکل کاهش سطح آب های زیرزمینی است.
ضرورت کاهش ۴۰درصدی برداشت آب برای تعادل بخشی به منابع آبی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیز بر ضرورت تعادل بخشی منابع آبی استان تاکید کرد و گفت: برای تعادل بخشی به منابع آبی، چاره‌ای جز کاهش برداشت ۴۰ درصدی از این منابع در ۲ دهه آینده نداریم.
یوسف غفارزاده اظهار کرد: در حال حاضر میزان برداشت از منابع آبی استان برای بخش کشاورزی ۲ میلیارد متر مکعب است که این رقم باید در مدت زمان تعریف شده حداقل به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یابد.
وی ادامه داد: سطح آب‌های زیرزمینی و آب رودخانه‌ها روز به روز کمتر می‌شود و در صورت ادامه روند فعلی پس از مدتی شاهد خالی شدن و خشک شدن سفره‌های آب زیرزمینی در استان خواهیم بود.
غفارزاده با بیان اینکه ۸۵ درصد از منابع آبی استان در بخش کشاورزی، ۱۰ درصد در بخش شرب و پنج درصد در بخش صنعت مصرف می‌شود، گفت: برای کنترل این روند در سال ۱۴۰۰ برنامه‌ای برای استان تحت عنوان سازگاری با کم آبی نوشته شد که همه دستگاه‌ها از جمله جهاد کشاورزی و دانشگاه‌ها در آن همکاری داشتند.
وی ادامه داد: رعایت اصلاح الگوی کشت، تغییر روش‌های آبیاری و جایگزین کردن محصولات کم آببر و روی آوردن کشاورزان به کشت و تولید محصولاتی که آب کمتری مصرف می کنند در این برنامه تاکید شده است.
بخش زیادی از آب مصرفی استان از منابع زیرزمینی تامین می شود
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با بیان اینکه بخش زیادی از آب مصرفی استان از منابع زیرزمینی تامین می شود، گفت: میزان کل مصرف آب در بخش‌های مختلف (شرب، صنعت، کشاورزی و فضای سبز) در سطح دشت‌ها و ارتفاعات محدوده‌های مطالعاتی تحت تولیت و مشترک استان به میزان ۲ میلیارد و ۱۴۲ میلیون متر مکعب در سال است که سهم آب‌های سطحی از این مصرف به میزان ۹۵۰ میلیون مترمکعب و سهم آب‌های زیرزمینی یک میلیارد و ۱۹۲ میلیون مترمکعب است.
محمدعلی حسن پور اقدم افزود: بر اساس آمارهای به دست آمده، از مجموع مصارف منابع آب استان، یک میلیارد و ۷۰۱ میلیون مترمکعب معادل۷۹.۴ درصد سهم بخش کشاورزی، ۳۲۱ میلیون مترمکعب معادل حدود ۱۵ درصد سهم بخش شرب و بهداشت، ۱۰۲ میلیون متر مکعب معادل ۴.۸ درصد سهم بخش صنایع و ۱۸ میلیون مترمکعب معادل ۰.۸ درصد سهم بخش فضای سبز استان بوده و در این بخش ها به مصرف می رسد.
وی با اشاره به کاهش بارش‌ها و افزایش دما و تبخیر در سال‌های اخیر، اظهار کرد: میزان ظرفیت تجدید پذیر منابع آب استان نیز کاهش یافته و طبق بررسی‌های انجام گرفته از نظر میزان دسترسی به منابع آب به وضعیت تنش وارده شده‌ایم و شرایط نامتعادل آبی را تجربه می‌کنیم.
وی با تاکید بر لزوم مدیریت مصرف آب در استان، خاطرنشان کرد: اقدامات فرهنگی برای جاری ساختن فرهنگ مدیریت مصرف آب در جامعه به خاطر کم رنگ شدن نقش مردم در این امر تا به امروز پاسخگو نبوده است.
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: گفتمان مربوط به مدیریت مصرف آب باید به رفتار مردمی و سپس فرهنگ تبدیل شود که لازمه آن نیز مشارکت دادن خود مردم در امر فرهنگ سازی است.
تجهیز ۹۷ درصد چاه‌های برقی کشاورزی آذربایجان شرقی به کنتور هوشمند
مجری طرح تعادل بخشی آب‌های زیر زمینی اظهار کرد: اجرای مدیریت توأمان آب و برق چاه‌های کشاورزی بر اساس مصوبه هیات وزیران طی سال گذشته در استان عملیاتی شد که بر این اساس بیش از ۹۷ درصد چاه‌های برقی کشاورزی استان، با هدف احصای میزان مصارف آب چاه‌های کشاورزی، افزایش بهره‌وری و مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی مجهز به کنتور هوشمند شدند.
علی اسماعیلی افزود: در این راستا در سال ۱۴۰۲ با همکاری تنگاتنگ شرکت آب منطقه‌ای و شرکت‌های توزیع برق استان و همراهی بهره‌برداران چاه‌های کشاورزی، ضمن موفقیت در پیک سایی مصرف انرژی برق، برداشت از چاه‌های کشاورزی استان نسبت به سال ۱۴۰۱ به میزان ۴۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت.
وی خاطرنشان کرد: در سال جاری نیز این طرح ادامه دارد و در این راستا توزیع ساعت کارکرد ماهانه چاه‌ها در حد مجاز پروانه با همکاری خود کشاورزان انجام می‌گیرد تا با مدیریت مصرف آب، کشت محصولات استراتژیک و رعایت الگوی کشت در منطقه، شاهد افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی نیز باشیم.
انسداد ۱۵۷۴ حلقه چاه غیرمجاز در آذربایجان شرقی
اسماعیلی با بیان اینکه ۲۵ هزار و ۶۹۳ چاه مجاز فعال در استان وجود دارد از انسداد ۱۵۷۴ حلقه چاه غیرمجاز در استان در سالجاری خبرداد و گفت: در راستای اجرای طرح تعادل بخشی و حفاظت از آب‌های زیرزمینی، تعداد ۸۱ حلقه چاه غیرمجاز در حال حفر شناسایی و از حفر چاه‌های غیرمجاز جدید جلوگیری شده است.
وی گفت: در این مدت ۳۲ استخر غیرمجاز زهکش حاشیه رودخانه‌ها نیز قلع و قمع شد.
اسماعیلی با اشاره به جلوگیری از برداشت غیرمجاز بیش از ۲ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی، ادامه داد: با نصب ۱۵۶ کنتور هوشمند برروی چاه‌های مجاز اولویت دار استان، از اضافه برداشت این چاه‌ها جلوگیری شد.
به گزارش ایرنا، آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی در راستای مدیریت همزمان آب و برق حرکت مستمر و فعالی داشته به طوری که در مدت بیش از یک سال اجرای طرح مدیریت این ۲ عنصر حیاتی، کاهش ۴۰ میلیون مترمکعبی برداشت از چاه‌های کشاورزی استان رقم خورده است.
طرح مدیریت توأمان آب و برق بر پایه حفاظت از منابع آب زیرزمینی، برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود، اجرای این طرح و اعمال سیاست‌ها به نفع مردم مناطق مختلف و بهره‌برداران کشاورزی و همچنین حفظ محیط‌زیست بوده و در نهایت به توسعه پایدار منابع آب و به ویژه آب‌های زیرزمینی منجر خواهد شد.
بر این اساس با اجرای این طرح، با اطلاعات دریافتی از کنتورهای هوشمند برق، اعمال مدیریت در بخش آب انجام می‌شود و از اضافه برداشت چاه‌های کشاورزی دارای پروانه، که نیمی از آنها یا برقدار شده یا قابلیت برقدار شدن را دارد، جلوگیری می‌کند.
