جزئیات بازنگری در ساخت ۱۱۹ سد

رحیم میدانی، درباره برنامه وزارت نیرو برای توقف ساخت سدهای جدید و همچنین بازنگری اساسی در طرح‌های سدسازی کشور، گفت:‌ یک و نیم ماه قبل در استان هرمزگان سد سرنی شروع به ساخت کرد.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا اظهارداشت: این سئوال مطرح شده که آیا وزارت نیرو در ساخت سدهای جدید تغییر رویکرد داده که پاسخ منفی است. واقعا ما از روز اول دولت بدون اینکه فشاری به ما وارد شود، خودمان به عنوان کسانی که اعتقاد داشتیم باید با دید منطقی و توام با علم و آگاهی به گذشته نگاه کنیم، حرکت کردیم.

میدانی ادامه داد: وقتی پروژه های سد سازی را بررسی کردیم، به چندین دلیل احساس کردیم که باید در پروژه های سد سازی بازنگری کنیم. یک دلیل مهم تغییرات اقلیم است که نشان می دهد از حدود ۱۵ سال پیش تاکنون وقتی آمارهای بارش را تحلیل می کنیم نشان می دهد که با یک شکست هیدرولوژیکی مواجه شده ایم.

این مقام مسئول در وزارت نیرو ادامه داد: درست است که در بارش‌های سالیانه دچار نوسان می شویم ولی گاهی این نوسانات یک روند کاهشی شدیدی به خود می گیرد که اصطلاحاً می گوییم نوعی شکست در آن ایجاد شده است. میدانی بیان داشت: بنابراین دیگر با آن اعداد و ارقام بارش‌های گذشته مواجه نیستیم و ما باید در مطالعات منابع آب به صورت جدی بازنگری کنیم.

۴ دلیل بازنگری در سد سازی‌ها

معاون وزیر نیرو افزود: اگر این بازنگری انجام نشود، نوعی مشکلات زیست محیطی در کشور ایجاد خواهد شد. علاوه بر این، مسئله دوم این است که تعدادی از سدها به صورت نقطه ای مورد مطالعه قرار گرفته بودند؛ به این معنی که تصمیم گیری‌ها برای سدسازی بر مبنای تاثیرگذاری حوضه آبریز نبوده و تنها طبق یک محدوده کوچک تصمیم گیری و سدسازی شده است.

وی با اشاره به اینکه به عنوان نمونه در حوضه سد سفیدرود، ۸ استان ذینفع هستند، گفت: شما وقتی در این منطقه می خواهید سدسازی کنید، باید اول تا آخر حوضه را با هم ببینید و ما به این نگاه حوضه ای در سدسازی می گوییم.

میدانی خاطرنشان کرد:‌ واقعیت این است که در گذشته مخصوصاً از زمانی که آب منطقه ای ها استانی شدند، مدیران محلی می دیدند که آبی در رودخانه جاری است و دیگر به این فکر نمی کردند که این آب به استان‌های پایین دست هم باید برود. به عنوان نمونه آیا می توانیم در منطقه ای سد بسازیم بدون اینکه به نیاز آبی استان پایین دست توجهی بشود؟

این مقام مسئول در وزارت نیرو افزود: اگر حقوق همه ذینفعان واقعی در حوضه های آبریز را نبینید و به صورت نقطه ای سد بسازید، در واقع حقوق همه را ندیده اید و این موضوع ناپایداری در تقسیم منابع آب ایجاد می کند.

معاون وزیر نیرو اظهارداشت: یک دلیل دیگر این بود که مهندسین مشاور در مطالعات سدسازی حقابه محیط زیست را به صورت کامل ندیده بودند، یعنی اینکه مشاورین باید بپذیرند که چگونه وقتی یک سدی در حال مطالعه است، باید حقابه‌بران حقیقی آن مانند کشاورزان نیز در نظر گرفته شوند.

میدانی تاکید کرد: در بسیاری از حوضه ها وقتی سدی ساخته شود، مردم آب مصرف می کنند و باید این گونه حقابه ها در نظر گرفته شود و زمانی که مشاوران مطالعات سد سازی انجام می دهند باید این موارد را در نظر بگیرند. وی خاطرنشان کرد: رعایت حقوق حقابه بران در بازنگری طرح‌های سدسازی کشور بسیار برجسته است. ما نمی توانیم جلوی آب را بگیریم و حقوق حقابه بران نادیده گرفته شود.

نمی‌توانیم جلوی آب را بگیریم

این مقام مسئول در وزارت نیرو افزود: ما باید بپذیریم که محیط زیست یکی از بزرگترین حقابه بران سد سازی ها است ولی محیط زیست که زبان ندارد از حق خود دفاع کند؛ بنابراین در مطالعات سدسازی ها باید این موارد حتماً در نظر باشد.

به گفته وی، طبق قوانین مدعی امور زیست محیطی از سوی سازمان محیط زیست دنبال می شود و وزارت نیرو از زمان شروع به کار دولت، خود به عنوان مدعی محیط زیست وارد عمل شده و وزیر نیرو نیز به بنده دستور دادند باید حقابه محیط زیست در بازنگری طرح های سدسازی لحاظ شود.

معاون وزیر نیرو ادامه داد: یک دلیل دیگر بازنگری طرح‌های سدسازی این بود که باید بپذیریم توصیه کشور در آینده نیازمند توسعه صنعت است. ما باید از محل سدهای در حال ساخت، آبی هم کنار بگذاریم که بتوان آن را به صنعت اختصاص داد.

میدانی تاکید کرد: این موضوع نیز در طراحی های گذشته سدسازی ها و پروژه های مطالعاتی مد نظر قرار نگرفته بود و ما در بازنگری طرح‌ها از سهم بخش کشاورزی کم کردیم و به اندازه ۱.۵ میلیارد متر مکعب به سهم بخش صنعت افزودیم به نحوی که ما در نامه ای به وزیر صنعت که با امضای وزیر نیرو صورت گرفت، نوشته ایم که در مناطق غرب کشور مانند کردستان، ایلام و کرمانشاه، آذربایجان شرقی و غربی و هر جا که صنعت به دنبال طرح توسعه ای است، می توانیم آب مورد نیاز صنعت در غرب کشور را تامین کنیم.

این مقام مسئول در وزارت نیرو گفت: ما در حال حاضر در مرکز کشور آبی برای اختصاص نداریم و اگر به عنوان نمونه بخواهند یک کارخانه پتروشیمی در استان مرکزی ایجاد کنند، آبی برای اختصاص به این صنعت وجود ندارد. همچنین اگر بخواهند صنایع فولاد را در خراسان رضوی توسعه بدهند، ما آبی برای تحویل به این طرح ها نداریم.

به گفته میدانی، با این وجود در بسیاری از مناطق کشور که نیازمند توسعه صنعتی است و در بسیاری از استان‌ها که تحصیل‌کردگان دانشگاهی به دنبال کار هستند مانند کرمانشاه و ایلام می توان منابع آبی برای توسعه صنعت اختصاص داد. این موضوع هم ضرورت مهمی بود که در بازنگری طرح های سدسازی باید در نظر می گرفتیم.

بازنگری در ساخت ۱۱۹ سد

معاون وزیر نیرو افزود: در حال حاضر بیش از ۱۱۹ سد در حال اجرا مورد مطالعه و بازنگری قرار گرفتند و ما سدی داشتیم که قرار بود ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب تنظیم کند که ما بعد از بازنگری، آن را به ۶۰ میلیون متر مکعب کاهش دادیم.

وی خاطرنشان کرد: این مسائل منجر به این شد که ما ساخت برخی سدها را متوقف کرده و برخی را نیز تعدیل کردیم که سرجمع نزدیک به یک میلیون هکتار از وسعت شبکه های زیر سدها کاسته شده که اگر این سرمایه گذاری ها برای سدسازی صورت می گرفت، یعنی بیت المال را به هدر داده بودیم و امیدی واهی برای کشاورزان در انتظار آب ایجاد می کردیم.

این مقام مسئول در وزارت نیرو افزود: بنابراین اگر چنین می‌شد ما پولی را خرج می کردیم و انتظارات و تعارضات اجتماعی بوجود می آمد و هیچ آبی نیز در کانال جریان پیدا نمی کرد، بنابراین آنهایی که گاهی به اشتباه کلماتی مانند مافیای سدسازی به کار می برند را می توانم شهادت بدهم که هیچ فشاری از جایی به ما وارد نشده است و اگر مافیایی در این بخش داشتیم که باید جلوی بازنگری طرح‌های سدسازی گرفته می شد.

میدانی بیان داشت: ما سدهایی را داشتیم که حتی در مراحل ساخت و پیشرفت فیزیکی بودند اما به دلیل اینکه توجیهی برای ادامه نداشتند را متوقف کردیم که از مصادیق آن در حوضه دریاچه ارومیه وجود دارد. ما در مواقعی سدی را که تا ۳۰ درصد نیز پیشرفت فیزیکی داشت را متوقف کردیم که ما با ۴ معیار سدسازی ها را بررسی می کنیم.

وی تصریح کرد: یکی از معیارها اقتصادی، زیست محیطی، فنی و اجتماعی است که به عنوان شاخص‌های اصلی در بازنگری سدسازی ها مورد توجه بودند. البته با توجه به بازنگری هایی که داشتیم اما در غرب کشور هنوز هم نیاز به سدسازی داریم و برای آبرسانی به سیستان و بلوچستان نیز باید برنامه هایی از این دست داشته باشیم.

معاون وزیر نیرو ادامه داد: در این منطقه از کشور رودخانه هایی را داریم که ممکن است چند سال هیچ آبی از آن عبور نکند ولی به صورت ناگهانی آبی در آن منطقه جاری می شود که می تواند نیاز یک سال آب منطقه را تامین کند. آنهایی که در کشور با سدسازی ها مخالف می کنند ای کاش کمی با طبیعت کشور آشنایی بیشتری داشته باشند.

این مقام مسئول در وزارت نیرو اظهار داشت: ۷۲ درصد از بارش‌های کشور در پاییز و زمستان اتفاق می افتد که به صورت باران و برف خواهد بود که البته در حال حاضر که دچار تغییر اقلیم شده ایم، یکی از نشانه های آن تغییر بارشها از حالت جامد به مایع است. در تابستان ما ۴.۴ درصد بارندگی داریم که اگر ما نتوانیم آن ۷۲ درصد پائیز و زمستان را جمع آوری کنیم آب مورد نیاز کشور را از کجا باید تامین کنیم.

میدانی تاکید کرد: بالاخره یک نفر باید به این سئوال اساسی پاسخ بدهد. ممکن است برخی بگویند هیچ دستی به طبیعت نخورد و هر چه آب در رودخانه جاری است به مصرف برسد که باید گفت آیا با این وضعیت منابع آبی به هنگام می توان جمعیتی را در پایتخت اسکان داد؟ قطعا نخواهید توانست.

معاون وزیر نیرو اظهار داشت: ممکن است کسی بگوید برای تامین آب شرب مورد نیاز جنوب کشور و بندرعباس آب شیرین کن ایجاد شود ولی باید گفت هزینه شیرین سازی هر متر مکعب آب دریا ۵ هزار و ۴۰۰ تومان است؛ البته آب شیرین کن علاوه بر قیمت بالای تمام شده، دارای آسیب های زیست محیطی است.

میدانی افزود: رقم  ۵ هزار و ۴۰۰ تومان برای هر متر مکعب شیرین سازی آب دریا با برق کیلوواتی ۵۰ تومان است که البته این قیمت واقعی برق نیست و قیمت آن ۲۶۰ تومان است. البته در سال آینده قیمت تمام شده خرید آب شیرین افزوده خواهد شد.

وی گفت: آیا منطقی است که ما بگذاریم منابع آبی بدون وجود سدها به دریا بریزند و آنگاه برای شیرین سازی هر متر مکعب آب هزینه بشود و برق مصرف شود. علاوه بر این که این کار آلایندگی های مختلفی برای محیط زیست خواهد داشت.

هزینه هر مترمکعب شیرین سازی آب دریا

این مقام مسئول در وزارت نیرو اظهار داشت: شما اگر بخواهید یک واحد آب دریا را شیرین کنید باید ۴ واحد آب از دریا بردارید و آن سه واحد شورتر شده را دوباره به دریا برگردانید که اینها از عوارض شیرین سازی آب دریا است؛ بنابراین وجود سدسازی ها در کشور را با رعایت اصول باید بپذیریم و دچار افراط و تفریط هم نشویم.

میدانی تصریح کرد: امروز مردم ساکن در تهران از وزارت نیرو آب می خواهند و صنایع نیز نیاز به آب دارند. برای توسعه صنایع خراسان رضوی می گویند آب دریا در جنوب کشور را شیرین کنید و برای مصرف صنایع این منطقه بیاورید که نمی توان در این زمینه ها با احساسات حرف زد.

وی با اشاره به تغییر رویکردها در مدیریت آب بیان داشت: یکی از عناوین مهم در بودجه آب کشور بهبود بهره برداری از ذخایر موجود است و ما تا سال ۹۵ ردیف این بودجه را به شش برابر افزایش دادیم و رقم ۱۲۵ میلیارد تومان به ۷۵۰ میلیارد تومان رسیده است و ۵۰۰ درصد افزایش در این بخش اتفاق افتاد.

این مقام مسئول در وزارت نیرو با اشاره به اینکه آیا برای افزایش ۷ برابری بودجه آب در این بخش مافیایی وجود داشته است؟ تصریح کرد: ما استدلال کردیم و سازمان مدیریت نیز آن را پذیرفت و ما به جای اینکه به دنبال مافیا باشیم، باید مدیریت منابع آب را خوب بفهمیم و به موارد کارشناسان توجه نماییم.

معاون وزیر نیرو گفت: بالاخره در کشور یک عده در کار سدسازی هستند و سایرین نیز در کارهای دیگر مشغولند، حال اگر من به عنوان مدیر در پروژه های سدسازی اشتباه کرده ام نباید از مافیای سدسازی حرف بزنم. شما اگر مدیر کارآمدی باشید دیگر مافیایی وجود نخواهد داشت و ما باید راه درست را انتخاب کنیم، چون کشور نیاز به سدسازی دارد ولی خیلی ظرفیت دیگر باقی نمانده است.

میدانی تصریح کرد: در برخی نقاط خاص مانند سیستان و بلوچستان، بندرعباس و بوشهر به دنبال گزینه هایی هستیم و در این مناطق سیلاب‌هایی را داریم که شاید بتوان با استفاده از روش هایی از آنها بهره برداری کنیم، چون خیلی سریع این سیلاب‌ها به دریا می ریزند ولی در حوزه کرخه دیگر ظرفیتی برای شروع پروژه جدید نداریم.

منبع: خبرگزاری مهر