واگرایی فزاینده در 2 سوی دریای سرخ

‌‌‌‌‌پایگاه خبری ارک :
به دنبال رای مثبت مصر به طرح روسیه درباره سوریه در نشست هفدهم مهرماه شورای امنیت سازمان ملل متحد، بار دیگر تنش در روابط قاهره و ریاض بالا گرفته است.

«عبدالله المعلمی» نماینده عربستان در سازمان ملل با انتقاد از این اقدام مصر، آن را دردناک توصیف کرد. سپس، «احمد بن عبدالعزیز قطان» سفیر عربستان در مصر، چهارشنبه بیست و یکم مهرماه در اقدامی از پیش اعلام نشده قاهره را به مقصد ریاض ترک کرد.

یک روز بعد، «عبدالفتاح السیسی» رییس جمهوری مصر در واکنش به انتقادهای عربستان و اقدام سفیر این کشور در ترک قاهره اظهار کرد موضع کشورش در قبال بحران سوریه تغییر نخواهد کرد و مصر به حل و فصل سیاسی و حفظ وحدت و یکپارچگی سوریه، احترام به خواست و اراده مردم، خلع سلاح گروه های مسلح و بازسازی این کشور پایبند است. وی در ادامه گفت: مصر زانو نمی زند و مستقل تصمیم می گیرد.

بروز تعارض در رویکردها و مواضع عربستان و مصر تنها به بحران سوریه و روزها و هفته های اخیر محدود نمی شود. اولین نشانه های اختلاف جدی در روابط 2 کشور از ماه ها پیش و پس از سفر«ملک سلمان» پادشاه عربستان در فروردین ماه امسال به مصر آشکار شد. در این پیوند، به رغم پادرمیانی پادشاه کهنسال عربستان در دوره گردی های منطقه ای، السیسی حاضر به بازنگری در پرونده روابط با ترکیه و شرکت در نشست «سازمان همکاری های اسلامی» در آنکارا نشد.

در فضای کنونی، همه توافق ها و قراردادهای منعقد شده در آن سفر در عمل برباد رفته است. دیگر حتی نامی از پروژه پل ملک سلمان که قرار بود آفریقا و آسیا را به هم متصل کند در میان نیست. افزون بر این، پارلمان مصر تا به امروز واگذاری جزایر «تیران» و «صنافیر» به عربستان را که اعتراض های گسترده ای در این کشور به بار آورد، تصویب نکرده است.

از سوی دیگر، عربستان هم از اعمال اقدام های تنبیهی علیه مصر غافل نشده است. در پی تشدید اختلافات بین ریاض و قاهره، شرکت آرامکو عربستان اعلام کرده که فروش محموله های نفتی را به مصر متوقف کرده است. در سفر ملک سلمان به مصر، ریاض و قاهره توافقی به ارزش 23 میلیارد دلار امضا کردند که بر اساس آن، ریاض متعهد شده بود به مدت پنج سال، ماهانه 700 هزار تن محصولات نفتی به مصر صادر کند. این توافقنامه که میان شرکت آرامکو عربستان و شرکت نفت مصر منعقد شد، به امضای ملک سلمان نیز رسیده بود.

اگرچه نمی توان منکر این واقعیت شد که با سقوط دولت «اخوان المسلمین» و روی کار آمدن السیسی، ریاض به شکلی تمام قد پشت سر او قرار گرفت اما در ادامه، قاهره نه تنها آنگونه که سعودی ها توقع داشتند با سیاست های ریاض همراهی نکرد، بلکه در مواردی در جبهه مقابل ریاض ایستاد.

اعزام هیاتی از مصر به گروزنی پایتخت چچن که حدود 2 ماه پیش به منظور شرکت در کنفرانس «اهل سنت چه کسانی هستند؟» صورت گرفت یکی از همین موارد حساسیت برانگیز برای ریاض بود. در این کنفرانس وهابیت خارج از حلقه اهل سنت و فرقه ای خطرناک برای اسلام معرفی شد .

افزون بر دیدگاه های متعارض اینچنینی، مشارکت نکردن مصر در ائتلاف سعودی یورش به یمن و دوری از همراهی و همداستانی با عربستان برای مقابله با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه نیز مهمترین اختلافات قاهره و ریاض در صحنه خاورمیانه به شمار می آید.

به رغم تلاش های فراوان عربستان سعودی برای منزوی کردن ایران در منطقه از طریق تنش زایی و ائتلاف سازی، بیشتر کشورهای منطقه از جمله مصر، با این سیاست همراه نشدند. در همین پیوند، «محمد جواد ظریف» و «سامح الشکری» وزیران امور خارجه ایران و مصر در نخستین روزهای ماه جاری در حاشیه برگزاری هفتاد و یکمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل با هم ملاقات کردند. این دیدار در حالی انجام شد که در این اجلاس هیچ ملاقاتی بین مقام های مصری و سعودی صورت نگرفت. همین موضوع موجب شد تا رسانه های سعودی، السیسی را آماج انتقادهای تند و تیز خود قرار دهند.

پر واضح است که مصر در برهه کنونی به دلیل افت درآمدهای گردشگری و سرمایه گذاری خارجی، نیازمند منابع مالی عربستان است اما به نظر می رسد قاهره به دنبال پاسداری از استقلال عمل خود در برابر خواست سعودی ها است. بدون شک مقام های مصری نیم نگاهی هم به گذشته نه چندان دور خود در رهبری جهان عرب دارند و قصد ندارند با پیروی از ریاض این جایگاه و پیشینه را کنار بگذارند.

با این حال، دلیل اصلی واگرایی مصر از خواست ها و اهداف عربستان را باید در بطن سیاست های تنش زای حکام سعودی جستجو کرد. مصر ترجیح می دهد در فضای متشنج این روزهای خاورمیانه، خود را در عرصه سیاست خارجی با مسایل پیچیده و همچنین سیاست ها و تصمیم های ناپخته و پرهزینه عربستان درگیر نکند و به نوعی محتاطانه رفتار کند.
از زمان به تخت نشستن سلمان بن عبدالعزیز، یعنی حدود یک سال و نیم پیش تاکنون سیاست های این کشور به طرز محسوسی ماجراجویانه و بحران زا شده است؛ رفتاری که سعودی ها را هر روز در منطقه منزوی تر می کند و حلقه دوستان عربستان را کوچک و کوچک تر می سازد.

**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: سمانه سعادت** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی کاظمی**پژوهشم**س.س**9279