پایان‌نامه‌های تقلبی؛ زدودن رنج از مسیر گنج
شرح مرارت نوشتن پایان‌نامه برای دوره‌های تحصیلات تکمیلی، نیازمند کتابی است، حتی پرداختن به این موضوع می‌تواند پایان‌نامه‌ای باشد، اگر ریز به آن بپردازیم و ابعادش را موشکافانه مورد مداقه قرار دهیم.
برای درک مرارت‌ها، الزاما یا باید دانشجوی تحصیلات تکمیلی باشی یا از نزدیک با کسانی که مسیر صحیح و قانونی، پایان‌نامه را طی می‌کنند همراه شوی، تمام مسیر را، آن وقت است که نوشته‌های پشت شیشه برخی از مغازه‌ها و اماکن باصطلاح فرهنگی و گه‌گاه هنری! بیشتر آزارت خواهد داد!
اگرچه بسیاری از پایان‌نامه‌ها نه در موضوع و نه در تحقیق و بررسی و پژوهش، در راستای رفع نیازهای جامعه در ابعاد مختلف نبوده و نیست، اما تهیه و تدوین همین موضوع‌های بدون کاربرد هم زحمت دارد و البته دفاع از آن حدیث دیگری است.
یافتن موضوع و گرفتن تاییدیه آن، نوشتن پروپوزال و ورود به مرحله عملیاتی کار و رنج‌هایی که برای تحقیق و بررسی باید متحمل شد و … هر کدام ماه‌ها وقت یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی را می‌گیرد، وقتی که ارزشمند است و باید در راه هدفی متعالی صرف شود نیز وجود دارد.
حال وقتی یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی در دوره‌های کارشناسی ارشد یا دکتری، با رنج و مرارت پایان‌نامه‌ای در خور توجه، در سطحی متوسط، تهیه کرده و بعد از مرارت‌های بسیار، با دفاعی ارزشمند، از آن نمره قبولی می‌گیرد و خرسند از جلسه دفاع خارج می‌شود و می‌بیند که همکلاسی‌اش یا دوستی که در رشته دیگری تحصیل می‌کرده، بی‌هیچ سختی، نمره قبولی گرفته است….
توصیف حال این افراد سخت است، حالی دگرگون، نگاهی خالی از هرگونه اعتماد و پر از ابهام، نگاه و حالی که شاید مسیر آینده او را تغییر دهد!
اما این‌روزها در شیراز در نقطه‌ای به‌نام بازار انقلاب، جایی که فعالیت‌های آن هیچ سنخیتی با نامش ندارد، پر است از تبلیغات برای تهیه و تدوین پایان‌نامه و حتی دفاع از پایان‌نامه.
کافی است دقایقی را در راهروهای این بازار مکاره سر کنی تا مفهوم دگرگونی را در دانشجویان واقعی تحصیلات تکمیلی درک کنی.
در بازار انقلاب شیراز می‌توان انجام کارهای پایان نامه، ارائه پایان‌نامه در همه رشته‌ها، نوشتن مقاله و درج آنها در ISI را به مغازه‌دارانی سپرد که تمام سرمایه‌شان یک رایانه‌است و یک منشی و احیانا یک خط تلفن، مغازه‌هایی که مساحت آنها از 2 متر مربع تجاوز نمی‌کند، اما کارهای بزرگی را برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی سامان می‌دهند!!
و البته هیچ ناظری هم نیست که مانع کار شود، فعالیتی که به‌لحاظ قانونی جای ایراد و اشکال فراوان دارد اما….
فرصت داشته باشی می‌توانی مشتریان جوان این مغازه‌ها را هم رصد کنی، دانشجویان دوره‌ها و رشته‌های مختلف کارشناسی ارشد از دانشگاه‌های مختلف، پسران و دخترانی که به یمن افزایش تعداد واحدهای دانشگاهی و توجه دانشگاه‌های مختلف به لزوم توسعه تحصیلات تکمیلی!! به‌راحتی وارد این مسیر شده‌اند و حالا سرشان را بالا گرفته‌اند و چند هفته مانده به پایان درس، به فکر تهیه پایان‌نامه‌های سفارشی هستند.
آنها پایان‌نامه‌هایی را سفارش می‌دهند که معلوم نیست به چه هدفی قرار است تهیه شود؟
و دلالان عرصه پایان‌نامه هم پول‌های خوبی از این راه در می‌آورند، رقم‌هایی که گاه به اندازه شهریه ثابت و متغیر یکی دو ترم دوره تحصیلات تکمیلی در رشته‌های خاص است! رقم‌هایی که گاه به 5 میلیون تومان هم می‌رسد و البته بر اساس موضوع و شکل پایان‌نامه متفاوت است.
هرچند مغازه‌داران و دلالان دل‌نازک عرصه تهیه پایان‌نامه، دل هیچ مراجعه‌کننده و مشتری را نمی‌شکنند و بالاخره با اقساط هم که شده، کار را راه می‌اندازند تا دانشجویان به مدرکشان برسند و راهی بازار کار شوند!
این روز‌ها بازار فروش پایان نامه‌ها و مقاله‌های علمی داغ‌تر از همیشه است؛ بازاری که گرمای آن، تلاش‌های کسانی را که همه عمر خود را صرف تولید علم و پیشرفت کشور می‌کنند، سرد و سرد‌تر می‌کند.
در واقع پایان نامه یا رساله دانشگاهی شامل استدلال موضوعی، ارایه پژوهشی تجربی و یا عصاره‌ای از درس‌های آموخته شده در دوره تحصیل دانشجو است که با نظارت و راهنمایی استادان دانشگاه به سرانجام می‌رسد و نباید هیچ تخلفی در انجام آن مشاهده شود.
معاون پژوهشی دانشگاه شیراز در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: در چند سال اخیر رشد زیادی در تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی مشاهده می کنیم. این رشد به حدی است که امروزه مشاهده می‌کنیم هرم دانشجویان دیگر به شکل هرم نیست و تقریبا استوانه شده یعنی به جای اینکه تعداد زیادی از دانشجویان کارشناسی و کاردانی باشند و تعداد اندکی کارشناسی ارشد و دکترا، می‌بینیم این تعداد تقریبا با هم برابرند و در سال‌های بعد شاید این هرم وارونه شود.
دکتر عریان افزود: هر دانشگاهی و در هر جای ایران که می‌شده ثبت شده است، در برخی شهرهای کوچک اصلا نیازی نبوده که دانشگاه تاسیس شود، ولی مشاهده می‌کنیم چندین دانشگاه غیر دولتی در این شهرها وجود دارد که قابل تعمل است. بسیاری از این دانشگاه‌ها نتوانسته‌اند تعداد استاد مورد نیاز خود را جذب کنند، ولی با این حال دانشجوی تحصیلات تکمیلی تربیت می‌کنند.
وی اضافه کرد: این در حالی است که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیاز است که تعداد استاد مورد نظر در دانشگاه وجود داشته باشد چرا که این دانشجویان قرار است پایان نامه بنویسند و نیاز به استاد راهنما دارند. نتیجه آن می‌شود که یک استاد مجبور است چندین دانشجو را راهنمایی کند و مشکل ایجاد می‌شود.
معاون پژوهشی دانشگاه شیراز گفت: طبق قانون همه کارهای پایان نامه باید به وسیله خود دانشجو انجام شده باشد و هیچ شخص دیگری در آن دخیل نباشد. استاد راهنما و مشاور نیز تنها باید راه را به وی نشان دهند که به بیراهه نرود و مشکلی برای کار او ایجاد نشود. اگر دانشجو خود این کارها را انجام ندهد یک تخلف است و باید طبق قانون با وی بر خورد شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در خصوص علت افزایش پایان‌نامه‌های تقلبی گفت: دیگر مثل گذشته سیستم دانشگاه‌ها نخبه پروری نیست. اگر هر کسی در کنکور شرکت کند، قبول می‌شود و می‌تواند وارد دانشگاه شود. این کاملا طبیعی است که افرادی که استعداد کمتری دارند نیز وارد دانشگاه می‌شوند، در حالی که نمی‌توانند مانند دانشجوهای دیگر عمل کنند. تعداد دانشگاه‌ها نیز بسیار زیاد است، به طوری که تنها در استان فارس 170 مرکز آموزش عالی وجود دارد.
عریان گفت: سیستم ارزشیابی و سنجش مناسبی نداریم و مشاهده می‌کنیم به همه دانشجویان نمره‌های خوبی برای پایان نامه‌ها داده می‌شود که اصلا مناسب نیست، چرا که تفاوت کسی که زحمت کشیده و کسی که تقلب کرده،اصلا مشخص نمی‌شود و موجب بی انگیزگی در افراد پرتوان می‌شود. باید سیستم ارزشیابی به گونه‌ای باشد که پس از ارائه پایان نامه فرد بتواند عملی کار را انجام دهد تا مشخص شود خودش کار را انجام داده یا کس دیگری انجام داده است.
او اضافه کرد: در برخی مواقع استاد راهنما هم تشخیص نمی‌دهد که فرد تقلب کرده و خودش این کار را انجام نداده است. در بیشتر مواقع نیز استاد متوجه می‌شود و یا جلوی انجام کار را می‌گیرد و یا چیزی نمی‌گوید.
عریان خاطرنشان کرد: بسیاری از این تقلبات تشخیص داده می‌شوند و در کمیته اخلاق دانشگاه‌ها به نحوی با آنها برخورد می‌شود، ولی کاملا بدیهی است که تعداد واقعی تقلبات بسیار بیشتر از تعداد تشخیصی است.
این استاد دانشگاه شیراز گفت: مشکل دیگر این است که بسیاری از دانشگاه‌ها تنها به متن پایان نامه توجه می‌کنند و اصلا بررسی نمی‌کنند که این کار تحقیقاتی که برای آن تا این حد هزینه شده است، توانسته علمی تولید کند یا مقاله‌ای از آن در ژورنال‌های بین المللی چاپ شده است یا اینکه تنها چند برگه را پر کرده است.
معاون پژوهشی دانشگاه شیراز با یادآوری اینکه این مشکل در دانشگاه‌های قدیمی و دارای تراز علمی بالا کمتر مشاهده می‌شود، گفت: البته نمی‌توان با قاطعیت گفت چنین مشکلی در دانشگاه شیراز نیست.
عریان اعتقاد دارد که سطح کیفی دانشجویان در دوره‌های مختلف و منجمله تحصیلات تکمیلی، در تناسب با گذشته افت کرده است و یک دلیل عمده آن افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو است.
به گزارش ایسنا، مسئولان باید راهکاری برای حل این معضل که روز به روز تسری بیشتری پیدا می‌کنند، بیابند.
اگرچه هیچ یک از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و حتی کسانیکه به مغازه‌های بازار انقلاب شیراز مراجعه می‌کنند، تقلبی بودن پایان‌نامه‌هایشان را قبول نکرده و حاضر به گفت و گو با خبرنگار ایسنا نشده‌اند، اما بسیاری از دانشجویانی که دارای پایان‌نامه‌های کاملا علمی و مورد تایید بوده و از این مسیر نمره‌های قابل قبولی در دفاع کسب کرده‌اند، از رایج شدن این آسیب‌علمی گلایه‌مند هستند.
بی‌تردید تداوم این روند، ضربه بزرگی به فعالیت‌های علمی وارد خواهد کرد، آسیبی که در کنار سایر آسیب‌های افزایش ظرفیت دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی، شرایط را سخت و سخت‌تر می‌کند.
