صدای پای کویر در دشت ورامین/زنگ خطر فرونشست زمین شنیده می شود

ارک خبربه نقل از مهر، گروه استان‌ها -سارا شیرازی*: پدیده نشست زمین در دهه های اخیر معضلات زیادی را برای زمین های کشاورزی مناطق مسکونی ،کانال های آبرسانی، خطوط انتقال نیرو و جاده ها به وجود آورده است.

در چند دهه اخیر با رشد روزافزون جمعیت همراه با برداشت بی رویه آب از منابع آب زیرزمینی به منظور مصارف مختلف کشاورزی و صنعتی پیامدهای نامطلوب زیادی را بر محیط زیست وارد ساخته است که یکی از این پیامد های نامطلوب فرو نشست زمین می باشد.

فرو نشست یک پدیده زیست محیطی به معنای  نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به دلیل تراکم مواد زیر سطحی است.

برداشت های بی رویه و بیش از حد مجاز آب زیر زمینی که ناشی از نیاز روزافزون به منابع آبی بوده و ممانعت از نفوذ آب برگشتی کشاورزی، صنعتی و شرب از دلایل اصلی وقوع این پدیده به شمار می آید.

یکی از علل رایج پدیده فرو نشست برداشت بی رویه از آبخوان هاست.( حافظی، مقدسی۱۳۸۸)

فرونشست یکی از مهم ترین مخاطرات زمین شناسی بوده ولی به علت تلفات کم انسانی در قیاس با دیگر پدیده های ناگهانی مانند لغزش و زمین لرزه کمتر مورده توجه قرار گرفته است.

برداشت بیش از حد آب سبب فرونشست ماندگار دشت ورامین شده است

بروز این پدیده می تواند منجر به تخریب سیستم آبیاری، نابودی خاک های حاصل خیز کشاورزی با کاهش تخلخل و تغییر شیب آنها شود.( سلمان پور۱۳۸۴)

بنابراین نقطه اصلی تمرکز در تحقیقات فرو نشست بررسی دلایل ایجاد شکاف و کشف مکانیزم آن می باشد.( برابر ۲۰۰۲)

این پدیده توپوگرافی سطح زمین را ممکن است تغییر دهد که برگشت ناپذیر بوده و دراکثر مواقع فرونشست یک پدیده جهانی است.

فرونشست ماندگار دشت ها عمدتا در اثر برداشت بیش از حد مجاز آب ، فشرده شدن لایه های رسی و سیلتی میان آبخوان صورت می گیرد، در این صورت حتی اگر سطح ایستابی مجددا بالاتر آید، امکان بازگشت زمین به تراز اولیه وجود ندارد.( فولتن۲۰۰۶،ص۲۱)

در مقیاس جهانی خطرفرو نشست زمین براثر افت سطح آب در بین سال های ۱۹۵۰- ۱۹۷۰ که همزمان با صنعتی شدن و رشد شهر نشینی است به اوج خود رسید.( والتام ۱۹۸،ص۳۷)

در ۷۰ کیلومتر مربع دشت ورامین فرونشست رخ داده است

در سال های اخیر پدیده فرونشست زمین در بسیاری از دشت های کشور از جمله دشت ورامین( شمشکی، انتظام، سلطانی۱۳۸۶) پیامد ژئومورفیکی و مخاطره آور به دنبال داشته است و یکی از معضلات جدی توسعه محسوب می شود.

شهرستان های ورامین و پیشوا جزو مناطق خشک و بیابانی با بارندگی سالیانه ۱۷ میلی متر می باشد وسه عامل جغرافیایی دشت کویر، بادهای باران زا غربی و رشته کوه البرز بر اقلیم شهر نقش دارند.

و این شهرستان دارای تنها یک رود خانه بوده و هیچ آب روان و جاری دیگری که به آن رودخانه گفته شود، ندارد.

طبق گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه استان تهران، در وسعت بیش از ۷۰ کیلومتر مربع از شهرستان ورامین ،پیشوا و پاکدشت پدیده فرو نشست رخ داده است.

هم اکنون در دشت ورامین شامل شهرستان های ورامین، پیشوا و قرچک سالانه ۱۶ سانتی متر فرو نشست رخ می دهد و در این دشت طی ۱۳ سال گذشته ۱۵متر سطح آب افت کرده است که در مقایسه با سال ۱۳۵۰ این افت سطح آب بیش از صدمتر است.

۳۲۰۰ حلقه چاه در دشت ورامین

در دشت ورامین بیش از ۱۸۰۰ حلقه چاه آب مجاز و ۱۴۰۰ حلقه چاه آب غیرمجاز وجود دارد که این چاه ها با افزایش میزان برداشت آب از سطح آب های زیرزمینی باعث بروز پدیده فرونشست زمین شده است.

فرو نشست زمین خسارت زیادی را به دنبال دارد که از تخریب اراضی کشاورزی تا تخریب سازه هایی مانند پل ها، معابر و ساختمان ها را شامل می شود و آسیب های جدی به تجهیزات آبرسانی و آبیاری مزارع و چاه ها وارد می آورد و این موضوع برای دشت ورامین که از قطب های مهم کشاورزی استان تهران می باشد، حائز اهمیت است و با توجه به هشدار مسئولین شهر، فرو نشست ها مقدمه ای برای تشدید کویر است.

مسئولین در تلاش هستند و مردم هم باید کمک کنند که این اتفاق رخ ندهد و برای حفظ دشت همگی تلاش کنند.

راهکاری که می توان ارائه داد این است که با استفاده از تغذیه مصنوعی می توان تاحدودی از نشست زمین جلوگیری کرد.( کردوانی۱۳۸۷)

و یا با مدل سازی پدیده فرونشست زمین که بیشتر ناشی از برداشت بیش از حدآب های زیرزمینی است می توان به درک بهتر از این پدیده خطرناک رسید و از خسارت و مشکلات ناشی از آن جلوگیری کرد.