اختلافات سرزمینی عربستان، قطر و امارات؛ بستر حوادث غیرقابل پیش بینی
پایگاه خبری ارک خبری -تهران:
اختلافات سرزمینی عربستان، قطر و امارات؛ بستر حوادث غیرقابل پیش بینی
روابط قطر با عربستان و امارات در یک ماهه گذشته شاهد اختلاف و تنش دوباره است؛ اختلافاتی که ریشه آن را در اختلاف های اساسی همانند اختلاف های مرزی میان ریاض با دوحه می توان بررسی کرد.
عربستان، امارات، مصر و بحرین به دنبال این اختلافات و پا فشاری قطر بر مواضع خود، 15 خرداد روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند و برای از سرگیری این روابط در روزهای اخیر شروط 13 گانه ای را مطرح کرده اند.
اما به نظر می رسد که فارغ از بازی های سیاسی و شرایط اقتصادی و امنیتی و نیز علل و متغیرهای داخلی و بین المللی دیگر که می توانند در اختلافات قطر با عربستان و امارات نقش داشته باشد اختلافات ارضی و مرزی میان این کشورها نیز سابقه طولانی و تاریخی در اختلافات این کشورها دارد.
بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر اختلافات مرزی و ارضی دارند. شاید در هیچ منطقه ای از جهان به اندازه خلیج فارس اختلافات مرزی و ارضی میان کشورها و بازیگران سیاسی به این درجه وجود نداشته باشد. در این منطقه نمی توان دو کشور را یافت که از این قاعده کلی مستثنی باشند. بیش از 50 مورد اختلافات مرزی و ارضی در میان 8 کشور خلیج فارس وجود دارد که این منطقه را تبدیل به بستری از حوادث غیرقابل پیش بینی کرده است.
ویژگی اغلب اختلافات مرزی و ارضی در میان کشورهای خلیج فارس آن است که تداوم آنها موجب بروز برخوردهای مرزی و جنگی شده است. به عبارت دیگر اختلافات مرزی و ارضی بین کشورهای خلیج فارس تنها بصورت اختلاف باقی نمانده بلکه معمولا با برخوردهای مرزی همراه بوده است.
*اختلافات مرزی و ارضی عربستان و قطر
اختلافات مرزی عربستان و قطر شامل یک باریکه از اراضی جنوبی قطر است. در واقع اختلافات مرزی و ارضی بین دو کشور از خلیج ‘سلوا’ واقع در جنوب غربی قطر آغاز و تا ‘خور العدید’ واقع در جنوب شرقی قطر امتداد می یابد.
در خلیج ‘سلوا’ که میان این دو کشور واقع شده، ذخایر عظیم نفت و گازی وجود دارد که به دلیل مشکلات جغرافیایی موجود در خلیج فارس و وجود جزایر و موانع خاکی و صخره‌های مرجانی مذاکرات دو طرف سعودی و قطری را با مشکل مواجه کرده و یافتن راه حل حتی با وجود حسن نیت رفع مشکلات و اختلافات را غیرممکن کرده است.
اختلاف عربستان با قطر بر سر ‘خور العدید’ به امضای توافقنامه 29 جولای 1974(7مرداد 1353) میان امارات متحده عربی و عربستان سعودی باز می گردد. قطر به این توافقتنامه معترض است و درگیری فوق همچنان ادامه دارد. پس از امضای این توافق ریاض توانست 25 کیلومتر از آب‌های خلیج خور العدید را به آب‌های منطقه‌ای خود بیافزاید این موضوع باعث شد قطر محاصره شود و به جز با عربستان سعودی با دیگر کشورها مرز زمینی نداشته باشد و در صورت بروز هرگونه اختلاف مرزی آتی با عربستان سعودی در موقعیت ضعیفی قرار گیرد.
منطقه ‘خور العدید’ هیچ اهمیتی نظامی یا اقتصادی ندارد و اهمیت آن به رفت و آمد کشتی‌ها کوچک به آن خلاصه می‌شود.این منطقه به دلیل طبیعت بیابانی و ساحلی بسیار زیبایش در قطر ‘جواهر خلیج’ نامیده می‌شود. در این منطقه ذخایر نفتی و گازی نیز وجود ندارد اما اهمیت آن به بعد سیاسی آن باز می‌گردد، چون این منطقه راه ارتباط زمینی امارات متحده عربی و قطر به شمار می‌آید و پیوستن آن به عربستان سعودی باعث می‌شود این کشور به یکی از همسایگان قطر تبدیل شود و این کشور را از لحاظ جغرافیایی به محاصره خود در آورده و به انزوا بکشاند و برای ارتباط با امارات به عنوان مهم ترین شریک تجاری خود باید از خاک عربستان عبور کند. این یکی از دلایل اصلی اعتراض‌های مستمر و بی‌نتیجه قطر به این اقدام است.
به طور مثال عربستان سعودی در سال 1992 میلادی (1371) به خاک قطر حمله کرد و پایگاه دریایی مرزی ‘الخفوس’ قطر را به اشغال خود در آورد که در 130 کیلومتری دوحه قرار دارد.
این تجاوز نظامی با دخالت کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و آمریکا و حل بحران پیش آمده بین دو طرف با امضای توافقنامه مرزی در سال 1992 میلادی (1371) به پایان رسید که نتیجه آن دستیابی عربستان به مناطق استراتژیکی در قطر در قبال باز گرداندن پایگاه الخفوس به دوحه بود.
این اختلاف‌ها باعث شد که در آغاز سال 2005 دولت قطر تابعیت قطری حدود 4 هزار نفر از قبیله ‘بنی مره’ را به اتهام دست داشتن در ناآرامی‌های سال 1997 لغو و تمامی دارایی‌های آنها را ضبط و آنها را از قطر اخراج کرد. شماری از ساکنان قبیله بنی مره که در این نوار مرزی جنوبی قطر زندگی می کردند به نواحی شرقی عربستان رفته یا در صحرا ساکن شدند. این اقدام دوحه با اعتراض عربستان به اخراج ساکنان قدیمی این منطقه روبرو و باعث تنش های بعدی میان عربستان و قطر در مسایل مختلف از جمله موضعگیری های سیاسی نیز شده است.
همچنین از دیگر نقاط محل اختلاف عربستان و قطر جزیره ‘حالول’ است. حالول در شرق قطر واقع شده و میدان‌های نفتی ‘مَهزَم’ و ‘العِدّ الشَرقی’ از جمله چاه‌های نفتی نزدیک به آن هستند. جزیره حالول همچنین دارای ذخایر و تأسیسات نفتی است.
عربستان با امارات نیز اختلافات مرزی دارد یکی از این موارد اختلاف بر سر منطقه بوریمی است. ‘بوریمی’ منطقه‌ای است، پر آب و سرسبز دارای ذخایر نفتی که در فاصله صد مایلی جنوب شرقی ابوظبی واقع شده است و چند دهکده سرسبز و مناطق آباد و نخلستان‌ها را در بر می‌گیرد.
اختلاف بر سر حاکمیت بوریمی به سال 1952 باز می‌گردد که به تدریج ابعاد بین المللی نیز به خود گرفت. اگرچه در سال 1974 میلادی این اختلاف با توافقنامه‌ای که بین سه کشور منعقد شد، به ظاهر فیصله پیدا کرد، اما همواره به عنوان منبع بالقوه درگیری بین دو کشور باقی مانده است.
صرف نظر از واحه ‘بوریمی’ که مورد ادعای عربستان است، امارات با عمان نیز بر سر این منطقه اختلاف دارد، به عبارت دیگر سه کشور عربستان، امارات و عمان مدعی این منطقه حاصل خیز هستند.
بنابراین علاوه بر مسایل داخلی کشورهای حاشیه خلیج فارس، دخالت کشورهای غربی و آمریکا برای نفوذ در این منطقه استراتژیک، رقابت عربستان و قطر برای نفوذ بیشتر در این مجموعه و کشورهای عربی دیگر، اختلاف ایدئولوژیک آنها با یکدیگر، اختلاف مرزی نیز یکی از اصلی ترین موارد اختلاف و تنش در میان این کشورها محسوب می شود بخصوص اینکه قطر همواره از سوی همسایه خود عربستان سعودی به لحاظ مرزی تهدید شده و توسط آن محصور شده است.
