مسجد امیر چخماق یزد

مسجد امیر چخماق که در تاريخ‏هاي يزد به نام مسجد جامع نو نيز خوانده شده است .در دوره صفويه به همت امير جلال الدين چخماق شامي حاکم يزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستي (بي بي) فاطمه خاتون احداث شده است.

این مسجد دارای دو شبستان زمستانی و تابستانی است که در قسمت تابستانی آن (بالای محراب) بادگیر بسیار زیبایی واقع شده است.شبستان زمستانی مسجد در سوی دالان ورودی قرار دارد که نور آن با سنگ مرمر تامین می شود. همچنین مسجد مأذنه مستطیل شکل آجری دارد که بر ورودی ضلع شرقی مسجد مشرف است.

محراب مسجد پوشیده از نقوش معرق و مقرنس است و در وسط آن سنگ مرمر بسیار زیبایی وجود دارد كه شکوه هنر کاشیکاری اسلامى- ایرانى را به نمایش می گذارد.

این شکوه در گنبد مسجد امیر چخماق که با کاشی های سبز پوشیده شده و بر روی آنها عباراتى به خط زیبای كوفى نوشته شده نیز نمایان است.بخشی از سردر ایوان مزین به کاشی معرق است و کتیبه هایی در کاشی های معرق از سمت راست و چپ وجود دارد.اطراف ایوان بلند شبستان با کاشی سبز و قهوه ای بر روی زمینه سرمه ای نقوش اسلیمی مخلوط کار شده است و در پایین آنها عبارت “القدر لله الله اکبر” دیده می شود.

امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاكم یزد با همكاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تكیه، میدان، حمام، كاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهاده است. سنگ نصب شده در كریاس مسجد به طرف میدان، شبكه های ظریف از كاشی های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس كاری و… این مجموعه در قرن هشتم هجری قمری بنا نهاده شده است. سنگي نصب گرديده که بر آن متن وقفنامه‏اي به خط نسخ نقر شده است.

اين مجموعه با ارزش که نقطه خيابان‌هاي اصلي شهر است شامل مسجد، تکيه، بقعه ستي فاطمه، بازارچه حاجي قنبر، آب انبار ستي فاطمه، نخل و آب انبار تکيه امیر چخماق مي‌باشد. اين مجموعه از آثار قرن نهم هجري است که امیر چخماق از سرداران و امراي شاهرخ تيموري هنگامي که به حکوميت يزد رسيد با همکاري همسر خود ستي فاطمه خاتون براي آباداني، شهر آن را بنيان نهاد.
بانيان در شمال مسجد، ميداني ايجاد کردند که هم اکنون پابرجاست و مرکز شهر يزد است. اين ميدان در عصر صفوي هم به همين نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخي از اين آثار احياء شده است، از جمله چهار سوقي بر روي کاروانسرا ساخته شده است.

اوايل قرن سيزدهم هجري ميدان جلوي مسجد و سردر بازار تبديل به حسينيه شده ‌است . البته آنچه مسلم است در آن زمان، اين مکان نقش حسينيه را نداشته، چون ساخت چنين فضاهايي از زمان صفويه به بعد در ايران رواج پيدا کرده است.