کلیسای سورپ نیشان، از قدیمی‌ترین بناهای ارومیه
کلیسای سورپ نیشان یکی از قدیمی ترین بناهای استان آذربایجان غربی است که در شهر ارومیه، در ضلع جنوب غربی روستای جمال آباد قرار دارد.
نام کلیسای سورپ نیشان، موقعیت مکانی، نوع پوشش سقف و وضعیت کنونی آن برای اولین بار در چهارچوب مطالعات گسترده و دامنه دار گروه مهندسان معمار از دانشکده پلی تکنیک میلان ایتالیا بر روی کلیساهای ارمنی، در فهرستی که از کلیساهای تاریخی ارمنیان تهیه کرده بودند، اشاره شده است.
سپس ابراهیم حیدری، کارشناس اداره میراث فرهنگی آذربایجان غربی، نیز در 1361 این بنا را دیده و اطلاعاتی مختصر در مورد معماری آن به همراه چند تصویر از قسمت های مختلف کلیسا ارائه کرده است.
متاسفانه هیچ کتیبه ای در کلیسای سورپ نیشان وجود ندارد که تاریخ ساخت یا نام بانی آن را نشان دهد و مدرک مستند و مستدلی نیز درباره تاریخ ساخت آن در دست نیست. آندرانیک هویان، پژوهشگر ارمنی، تاریخ ساخت آن را قرن هجدهم میلادی ذکر می کند. با توجه به ویژگی های عمومی بنا و مصالح به کار رفته در آن همچون خشت و سنگ های لاشه ای و مقایسه نقشه بنا با کلیساهای دیگر منطقه می توان این تاریخ را به منزله تاریخ احتمالی ساخت آن مطرح ساخت.
کلیسای سورپ نیشان یک تالار منفرد و نیمه ویران دارد که مساحت آن 219 متر مربع است. در ضلع شرقی این بنا کلیسای دیگری به نام مارخنه وجود دارد که درون حیاطی حصاردار واقع شده و به مسیحیان آشوری (نسطوریان) تعلق دارد. سقف کلیسا به کلی ویران شده و قسمت هایی از دیوارهای جانبی نیز ریختگی دارد.
مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این کلیسای قدیمی سنگ های لاشه ای و خشت بوده است. از چوب و آجر نیز به منزله مصالح فرعی در ساخت آن استفاده شده است.
کلیسای سورپ نیشان از لحاظ به کارگیری تزئینات معماری فقیر است. این کلیسا از پی های سنگی و دیوارهای خشتی ساخته شده و نمای خارجی دیوار جنوبی خشتی است و لایه نازکی از کاهگل بر روی آن کشیده شده است. بخش هایی از این دیوار به همراه ورودی اصلی که در آن تعبیه کرده اند ویران شده است. نمای خارجی دیوار شرقی سنگی است. این دیوار تنها دیواری است که تا سقف با سنگ های لاشه ای بنا شده و روی آن لایه نازکی از کاهگل کشیده اند. در این ضلع، سه نورگیر برای تامین نور داخلی تعبیه شده است.
محراب کلیسای سورپ نیشان در منتها الیه بخش شرقی و بلندتر از سایر قسمت ها قرار گرفته و به صورت پنج ضلعی با طول هر ضلع 5/1متر ساخته شده است. در این کلیسا نیز، همچون بیشتر کلیساهای ایران، در دو جناح محراب دو اتاق کوچک تعبیه شده با این تفاوت که در این کلیسا اصل تقارن رعایت نشده و دو اتاق جانبی دارای فضاهای داخلی متفاوتی هستند؛ یعنی اتاق جانبی شمالی دارای ورودی بلندتر و طویل تر از اتاق جانبی جنوبی است. این اتاق طرحی مربع شکل دارد و در ضلع شمالی آن، طاقچه ای با طاق جناغی درون دیوار تعبیه شده است. اتاق جانبی جنوبی نیز دارای طرحی مستطیل شکل است و در انتهای آن، حفره ای کوچک درون دیوار ایجاد کرده اند که از آن به منزله محلی برای نگهداری اشیاء خاص استفاده می شده است.
منبع:arktourism.ir
