۶۳ سالگی یک موزه
۶۳سال پیش و درحالی‌که ساختمان فعلی موزه آذربایجان بر اساس طرح آندره گدار، معمار و باستان‌شناس فرانسوی و طراح موزه ایران باستان، در جوار مسجد کبود تبریز در حال احداث بود، زنده‌یاد “سید محمدتقی مصطفوی”، رئیس وقت اداره کل باستان‌شناسی کشور، در پاسخ به درخواست شادروان “علی دهقان”، مؤسس موزه آذربایجان و مدیرکل وقت فرهنگ آذربایجان دستور انتقال ۲۰۲ قطعه از اشیاء تاریخی موزه ایران باستان به تبریز را صادر کرد و آثار مذکور توسط اسماعیل دیباج از بنیان‌گذاران موزه آذربایجان و ترسیم‌کننده نقشه ساختمان موزه که در آن سال‌ها ریاست اداره هنرهای زیبای آذربایجان را عهده‌دار بود، از موزه ایران باستان دریافت و به تبریز منتقل شد.
با نمایش عمومی اشیاء تاریخی دریافتی از موزه ایران باستان و برخی اشیاء اهدایی مردم در محل تالار فوقانی کتابخانه ملی تبریز، در روز دوازدهم مردادماه سال ۱۳۳۶ “موزه آذربایجان” در تبریز پایه‌گذاری شد. روزنامه “توحید افکار” طی مطلبی با عنوان موزه آذربایجان ضمن اشاره به این موضوع می‌نویسد:
«چون ممکن است اتمام ساختمان موزه آذربایجان مدتی طول بکشد، لذا آقای دهقان چندین اتاق از ساختمان کتابخانه ملی را به موزه تخصیص داده‌اند و اشیاء و اثاثیه موزه آذربایجان در آن اتاق‌ها چیده شده، اداره باستان‌شناسی یک نمونه از آثار باستانی که در موزه تهران مکرر بوده، به تبریز فرستاده و اشیایی نیز از طرف اهالی به موزه اهداء شده که فعلاً در ویترین‌های مخصوص جا داده‌اند و بدین ترتیب موزه آذربایجان عملاً تأسیس شده است.»
شکل‌گیری موزه آذربایجان در سال ۱۳۳۶را می‌توان تجلی همت و اراده مردم فرهنگ دوست تبریز و آذربایجان در صیانت از فرهنگ و میراث ارزشمند گذشتگان دانست. روزنامه “توحید افکار” در همین ارتباط و با دعوت از مردم به تداوم مشارکت در این حرکت فرهنگی می‌نویسد:
«طبق تصمیم وزارت فرهنگ، نصف مخارج ساختمان را دولت پرداخت خواهد نمود، مبلغ یک‌صد و هفتاد هزار ریال که سال گذشته از طرف اهالی جمع شده بود، خرج شده و ساختمان با پولی که دولت کمک نموده، ادامه دارد و امید است به‌زودی یک ساختمان آبرومند به نام موزه آذربایجان در تبریز ساخته شود. چنانچه گفتیم دولت در نظر دارد فقط نصف هزینه ساختمان را بدهد، نصف دیگر را باید اهالی پرداخت نمایند، لذا امید است که به‌زودی اهالی با همت آذربایجان و آذربایجانیان محترم پایتخت، وجه لازم را در اختیار کمسیون موزه بگذارند تا بنای موزه زودتر به پایان رسد. از عموم اهالی آذربایجان انتظار می‌رود اشیایی که ارزش هنری و تاریخی دارند، به موزه اهدا کنند که هم در موزه بهتر نگهداری شود و هم مورداستفاده قرار گیرد، بعد از موفقیتی که تبریز در تأسیس کتابخانه ملی به دست آورده، همه امیدوار هستند که در مورد موزه هم موفق شود.»
مشارکت در تأمین هزینه‌های احداث ساختمان و اهدای آثار ارزشمند تاریخی، فرهنگی و هنری از سوی اقشار مختلف به این موزه، جلوه‌ای از این همت و اراده مردم در حفظ میراث فرهنگی محسوب می‌شود. نقش مردم فرهنگ دوست تبریز و آذربایجان در تشکیل موزه آذربایجان به‌قدری تأثیرگذار بوده است، که در نخستین سال‌های فعالیت موزه همانند “کتابخانه ملی تبریز” با عنوان ” موزه ملی آذربایجان” از آن یاد شده است.
مهدی بزاز دستفروش، رئیس امور موزه‌های آذربایجان شرقی
