در حقیقت ایرانیان در دوره جدید فعالیت‌های فرهنگی و اقتصادی خود در اواخر قرن نوزدهم میلادی، تلاش زیادی کردند تا در زمینه تولید صنایع فلزی نیز به توانمندی برسند اما متاسفانه در حالی‌که در دیگر کشورها با ظهور انقلاب صنعتی تولید فولاد با شتاب بیشتری توسعه یافت، در ایران شاهد افول این صنعت مادر بوده‌ایم، تا اینکه حدود سال ۱۲۶۴ هجری شمسی یا همان ۱۸۸۷ میلادی اولین تلاش برای تولد اساسی این صنعت مهم، توسط شخصی به نام حاج محمد‌حسن امین‌الضرب شکل گرفت، او مجوز تاسیس کارخانه ذوب‌آهن را برای مدت ۳۰ سال به‌صورت انحصاری از ناصرالدین شاه گرفت. آن‌هم در سرزمین سر‌سبز شمال (در شهر آمل). وی برای احداث چنین کارخانه‌ای به خرید توربین‌های بخار، کوره‌های دمشی و سایر تجهیزات از یک واحد فولادی فرانسوی اقدام کرد. ارتفاع کوره خریداری شده ۸ متر و تولید آن ۱۵ تن آهن خام در هر روز بود. اما دشمنان او اموالش را به جرم همکاری با بیگانگان توقیف و وی را به پرداخت ۷۶۵ هزار تومان محکوم کردند و در نهایت اولین تلاش برای شکل‌گیری موجودیت صنعت ذوب در سرزمین کهن، به شکست انجامید، اما پس از گذشت سال‌ها، دوباره روزنه‌های امید در ایران (اطراف شهر کرج) جوانه زد و زمزمه‌های احداث کارخانه ذوب‌آهن به‌گوش رسید، اما در حالی‌که اقدامات اولیه ساخت آغاز شده بود، عملیات اجرایی متوقف شد تا اینکه نیم قرن پیش در چارچوب پروتکل همکاری‌های فنی و اقتصادی بین دولت ایران و شوروی سابق احداث کارخانه ذوب‌آهن در ۲۳ دی ماه ۱۳۴۴ به تصویب مجلس وقت رسید. عملیات اجرایی احداث این مجتمع عظیم صنعتی در منطقه دشت مقاوم طبس (۴۵ کیلومتری جنوب‌غربی اصفهان با ظرفیت اولیه ۵۵۰ هزار تن) در تاریخ ۲۳ اسفند ماه سال ۱۳۴۶ آغاز و اولین ذوب نیزدر اسفند ماه ۱۳۵۰ از کوره بلند دریافت شد.

ذوب‌آهن اصفهان موتور محرکه اشتغال، رشد و توسعه صنعت کشور

ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان غول بزرگ صنعت و موتور محرکه رشد و توسعه صنعت فولاد، بر‌اساس رسالت و مسوولیت‌های اجتماعی در پنج دهه عمر ثمربخش خود اولین شعله‌های صنعتی‌شدن را در سرزمین ایران روشن کرد و در حقیقت یک انقلاب صنعتی و تحول را در کشور ایجاد کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، نیل به استقلال اقتصادی و صنعتی با حفظ وحدت و همبستگی و ریشه‌کن کردن نفوذ استعمار در کلیه ابعاد اقتصادی جامعه میسر شد. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آن‌که در امتداد قطع وابستگی به اجانب حرکت کرد خودکفایی و اتکا به نیروهای متخصص و متعهد داخلی در ذوب‌آهن اصفهان بود که به‌رغم تمامی مشکلات و تنگناهای موجود با خروج کارشناسان خارجی از این مجتمع بزرگ صنعتی، نقش خود را در این زمینه ایفا کرد و در دوران دفاع مقدس نیز با بسیج تمام نیروها و امکانات فنی- مهندسی علاوه بر حفظ تولید، در خدمت جنگ تحمیلی قرارگرفت و با تقدیم ۲۸۶ شهید، این شرکت منشأ خدمات و برکاتی فراوان برای تمام صنایع کشور و همچنین به دانشگاهی بزرگ برای تربیت متخصصان و مهندسان مملکت در سراسر ایران بدل شد. اکنون با گذشت نیم قرن تلاش و همت، شاهد به بارنشستن دستاوردهای این واحد بزرگ صنعت فولاد در سرتاسر این سرزمین هستیم.

نگاهی کوتاه به اهم دستاوردها و مسوولیت‌های اجتماعی مادر صنعت فولادکشور

مشارکت و حضور موثر در ساخت شرکت فولاد مبارکه (به‌عنوان اولین شرکت و کارخانه متولد شده پس از انقلاب اسلامی و نخستین فرزند مادر صنعت فولاد)، سرمایه‌گذاری در نیشابور و ساخت فولادخراسان، احداث کوره بلند قروه در کردستان و کوره بلند میبد در استان یزد، سرمایه‌گذاری در معادن زغال‌سنگ و سنگ‌آهن کرمان، سرمایه‌گذاری در معادن طبس در استان خراسان جنوبی و نجات معادن زغال‌سنگ البرز شرقی و شاهرود و خدمات فنی مهندسی و تربیت نیروهای متخصص در نقاط مختلف ایران اسلامی بخشی از دستاوردهای مادر صنعت فولاد کشور است. در بسیاری از استان‌ها همچون هرمزگان، خراسان، خوزستان، کردستان، کرمان، زاهدان، فارس، آذربایجان و در یک کلام بلوغ صنعتی کشور در ذوب‌آهن با تجارب مهندسان و متخصصان پایه‌گذاری شد و چرخ‌های اقتصادی کشور را به حرکت درآورد و سرچشمه تولید و توسعه و رونق اجتماعی اقتصادی شد. اشتغال‌زایی، تنوع محصولات و کیفیت و استاندارد محصولات، گنجینه نیروی متخصص و مجرب، ارائه آموزش‌های تخصصی و انتقال دانش فنی به واحدهای دیگر کشور، نهادینه کردن فرآیند بومی‌سازی، طراحی و تولید محصولات جدید (تولید ریل راه‌آهن، مفتول‌های صنعتی بالغ بر ۱۵ مارک و تیرآهن ، ریخته‌گری بیم بلانک و…)، رشد شبکه راه و ترابری و مشارکت در توسعه بنادر و مشارکت در تدوین استانداردهای ملی از دیگر اقدامات این شرکت بوده است.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت نیم قرن فعالیت و دستاورد ذوب‌آهن اصفهان را باید در سه مرحله بررسی کرد: مرحله تولد که آرزوی همه ایرانیان بود، مرحله نوجوانی و بلوغ تا دوران کمال که چهل سالگی است. تا ۱۰ سال پیش که همه کشور ودر تمام ابعاد از دستاوردهای این «مادر سختکوش و افتخارآفرین» بهره‌مند بوده و مستقیم و غیرمستقیم از ثمراتش استفاده می‌کردند، اما در این ۱۰ سال اخیر ( که هم‌اکنون بایدپنجاه سالگی آن را جشن بگیریم) همه تنهایش گذاشته‌اند! طی ۱۰ سال گذشته این اسطوره فولادی با بی‌مهری‌های زیادی مواجه شد، روزهای سختی را گذراند، اما فعالان این صنعت، همچنان با همت و اراده استوار خود،چشم به آینده‌ای درخشان دارند. امید است که همگان به ویژه مسوولان قدر و جایگاه با ارزش این دانشگاه بزرگ صنعت و نماد عرصه تولید را بدانند.