ایران از دوره تدبیر و امید دیگر کارت بازی هیچ قدرت جهانی نیست
به گزارش‌‌‌‌‌پایگاه خبری ارک به نقل از گروه پژوهش و تحلیل خبری، پس از انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا و پیش از شروع به کار او، شماری از ناظران شعارهای ترامپ را محدود به دوره تبلیغات انتخاباتی ارزیابی می کردند و اعتقاد داشتند وعده های وی همچون ممنوعیت ورود مهاجران به آمریکا، کشیدن دیوار بین این کشور و مکزیک، کاهش مخارج نظامی آمریکا در حوزه های جهانی و … در عمل به فراموشی سپرده خواهد شد.
این در حالی است که ترامپ طی هفته نخست ریاست جمهوری دستوراتی را در خصوص 2 شعار نخستِ یادشده صادر کرد و با اعتراض های فراوانی روبرو شد.
تحول در روابط و کاهش اختلافات با روسیه و نیز تلاش برای ایجاد زمینه های همکاری با این کشور از دیگر سیاست های اعلانی ترامپ در دوره رقابت های انتخاباتی بود. در این زمینه برخی حتی مدعی همداستانی روس ها با ترامپ برای شکست «هیلاری کلینتون» نامزد دموکرات ها در انتخابات آمریکا شدند و گفتند افشاگری ها در مورد پرونده استفاده کلینتون از ایمیل شخصی برای ارسال نامه ها و اطلاعات محرمانه که به کارزار انتخاباتی وی آسیب زد، در هماهنگی ترامپ و رهبران مسکو صورت گرفته است.
با توجه به آنچه گفته شد بسیاری پیش بینی کردند که مواضع ترامپ در قبال روسیه و نیز اعلان فاصله گرفتن آمریکا از بحران سوریه سبب بهبود چشمگیر مناسبات مسکو- واشنگتن خواهد شد. ترامپ البته در قبال دوست منطقه ای روسیه یعنی ایران مواضع تندی را اتخاذ و تصریح کرد باید از نفوذ خاورمیانه ای تهران کاسته شود.
ترامپ همچنین در کارزار انتخاباتی خود اعلام کرد که متن توافق هسته ای یعنی برجام را پاره خواهد کرد. وی البته بعدها از بازنگری در برجام سخن گفت. با این حال انتظار می رود کاخ سفید در دوره ترامپ سیاست های سختگیرانه تری را در قبال ایران در پیش گیرد.
مساله دیگری که در شرایط تازه مطرح است احتمالی است که برخی در خصوص نزدیکی مسکو و واشنگتن و تاثیر نامطلوب آن بر فضا و شرایط کنشگری منطقه ای و بین المللی ایران از آن سخن می گویند. از این منظر نزدیکی روسیه به آمریکا می تواند ابزارهای واشنگتن برای اعمال فشار بر تهران را افزایش دهد و بر همکاری های ایران و روسیه تاثیری منفی برجای گذارد.
درباره این موضوع پژوهشگر ایرنا با «مهدی ذاکریان تحلیلگر » و کارشناس روابط بین الملل، عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد و مدیر مسئول فصلنامه مطالعات بین المللی به گفت وگو پرداخت .
وی مولفه های روابط واشنگتن و مسکو در دوره تازه ریاست جمهوری آمریکا را برشمرد و اظهار داشت : جمهوری اسلامی ایران از فراز و فرودهای این روابط تاثیر نمی پذیرد.
به گفته ذاکریان ، از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم وضعیت ایران در مناسبات قدرت ها از نقش کارت بازی به کنشگری مستقل و تاثیرگذار تغییر یافته است.
این تحلیل گر روابط بین الملل امکان تحول جدی در روابط مسکو و واشنگتن را با توجه به مولفه ها و واقعیت های این روابط دور از ذهن دانست.
به گفته وی، به فرض نزدیکی مناسبات مسکو و واشنگتن، وضعیت روابط و بازیگری ایران در عرصه جهانی از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم متحول شده و به رغم دوره اجرایی گذشته تهران دیگر کارت بازی تعامل قدرت های بزرگ نخواهد بود.
این مدرس دانشگاه افزود ضرورت دارد دستگاه ها و نهادهای دست اندرکار فعالیت های برون مرزی با هماهنگی کامل با دستگاه دیپلماسی دولت فرصت هرگونه بهانه جویی خارجی را در فضای بین المللی به دست رقیبان جمهوری اسلامی ایران ندهند.
مشروح گفت وگو به این شرح است :
**ایرنا: در وضعیت کنونی و به ویژه پس از حل و فصل پرونده اختلافات هسته ای ایران و غرب و به ثمرنشستن گفت وگوهای ایران و 1+5 بسیاری معتقدند روابط تهران با روسیه و کشورهای غربی به سوی توازن پیش می رود. برخی هم اعتقاد دارند در فضای پسابرجام زمینه برای همکاری های بیشتر میان ایران و روسیه فراهم شده است. وضعیت کلان مناسبات تهران- مسکو را چگونه ارزیابی می کنید؟
**ذاکریان: روسیه معمولا سیاست خارجی خود را بر مبنای منافع جهانی درازمدت تنظیم می کند و در این راستا با هر کدام از بازیگران که بتوانند این کشور را در راستای منافعش یاری رسانند وارد فاز روابط نزدیک و همکاری می شود.
مسکو تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اقدامات بسیاری را در راستای اتحادیه سازی صورت داد اما از اوایل دهه 90 میلادی به بعد رویکرد اتحادیه سازی را به سطح ائتلاف و همکاری تقلیل داد و محدوده همکاری های سازمانی خود را به پیمان هایی چون شانگهای فروکاست.
با این تغییر ماهیتی که در رویکرد خارجی مسکو شاهد بودیم، روس ها با ایران نیز در راستای منافع کشورشان وارد فاز همکاری شده اند و از این رو نمی توان از ائتلاف راهبردی برای توصیف مناسبات تهران- مسکو استفاده کرد.
**ایرنا: برخی می گویند طی سال های اخیر روسیه و ایران به سوی همگرایی و حتی همکاری راهبردی حرکت کرده اند. نظر شما در این باره چیست؟
**ذاکریان: همکاری های روسیه و ایران در سوریه به ویژه در برهه آزادسازی حلب و مسائلی چون استفاده روس ها از باند فرودگاه همدان برای حمایت از نیروهای عمل کننده علیه داعش در سوریه باعث طرح چنین دیدگاه هایی شده است. این در حالی است که روسیه به ایران تنها به عنوان یک کشور همکار می نگرد و هر زمان که روس ها احساس کنند دیگر کشورها و قدرت ها هم می توانند در تامین منافع روسیه موثر باشند با آن ها وارد فرایند همکاری می شوند.
**ایرنا: با توجه به مواضع ترامپ، بسیاری پیش بینی می کنند در دوره ریاست جمهوری وی روابط روسیه و آمریکا متحول شود. آیا این پیش بینی محقق خواهد شد؟
**ذاکریان: روسیه و آمریکا اختلافات استراتژیکی دارند که امکان نزدیکی 2 کشور را دشوار ساخته است. گسترش دموکراسی ها غربی و حوزه ناتو به شرق از مبنایی ترین این اختلافات است که حوزه عمل روسیه را محدود می کند و این اختلافات به سادگی حل شدنی نیست.
پس از پیروزی ترامپ سخنگوی دولت روسیه اعلام کرد که اختلافات مسکو و واشنگتن اساسی تر از آن است که با تغییر یک نفر در آمریکا هر چند آن یک نفر رییس جمهوری باشد تحول اساسی در روابط 2 کشور رخ دهد.
حتی ترامپ به رغم اینکه اعلام کرده به دنبال همکاری با روسیه برای حل بحران سوریه است دنبال ماندن «بشار اسد» در این کشور نیست و نگاه نئوکان ها به مسائل بین المللی و نفوذ آن ها در رویکرد خاورمیانه ای آمریکا حتی باعث افراطی تر شدن مواضع آمریکا خواهد شد. روسیه و آمریکا به جز خاورمیانه در خاور دور و دیگر مناطق هم با هم اختلافات اساسی دارند
همچنین نباید فراموش کرد که ماهیت نظام سیاسی اقتدارگرای روسیه بسیار متفاوت با نظام لیبرالیستی آمریکا است و همین تفاوت ها سبب تعارض اساسی 2 کشور می شود. بنابر این باید انتظار داشت ماه عسل چند ماهه مسکو و واشنگتن به زودی خاتمه یابد.
**ایرنا: با توجه به گفته های شما می توان نتیجه گیری کرد که اصولا روابط مسکو و واشنگتن دچار تحولی نخواهد شد تا بر همکاری های روسیه و ایران تاثیر بگذارد.
**ذاکریان: بسیاری همچنان اعتقاد دارند ایران در تعاملات روسیه و آمریکا نقش کارت بازی را دارد ولی من این برداشت را ندارم.
به اعتقاد من از سال 1392 و روی کار آمدن دولت یازدهم، سیاست خارجی ایران بر مبنای اصول سیاسی که برای آن انقلاب کردیم و روی شالوده ای قابل پذیرش از نظر جهانی قرار گرفت و برای همین در گفت وگوهای هسته ای و قضیه برجام قدرت های جهانی پیش خواسته ایران زانو زدند.
در این مذاکرات ایران با اتکا به یک یا چند کشور وارد مذاکرات نشد در صورتی که در دولت قبلی مذاکره کنندگان با تکیه و آویختن به ریسمان روسیه و حتی کشورهایی چون ترکیه و برزیل به دنبال حل و فصل اختلافات هسته ای بود.
در دوره قبل حتی مذاکره کنندگان از «کاترین اشتون» مسوول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا انتظار داشتند به آن ها کمک کند تا مذاکرات به نتیجه برسد. این در حالی است که وضعیت از آن دولت به این دولت متحول شد.
**ایرنا: نمودهای این تحول چیست؟
**ذاکریان: دیدید در ماجرای دستورات جنجالی ترامپ، مواضع ایران به شکلی بود که همگان اذعان کردند موقرترین واکنش به این تصمیم را ایران صورت داده است. بسیاری از رسانه ها پس از توییت وزیر امور خارجه کشورمان مبنی بر اینکه قوانین وضع شده عطف به ماسبق نمی شود و تصمیم ترامپ بزرگترین هدیه به افراط گرایان بود، این پیام را تحسین و تایید کردند. چنین رویکردی نشان دهنده اساسمند بودن رفتار ایران بر مبنای حقوق و هنجارهای بین المللی است؛ رویکردی که در سطح جهانی نافذ است.
بر مبنای این رویکرد ایران در معاملات احتمالی چهره هایی چون پوتین و ترامپ بازنده نخواهد بود و اصولا ایران دیگر در نقش و جایگاه کارت بازی قدرت های جهانی قرار نخواهد گرفت.
**ایرنا: آیا احتمالی را برای توافق روسیه و آمریکا بر سر ایران و ایجاد تنگناهایی تازه پیش روی تهران در عرصه های منطقه ای و بین المللی درنظر نمی گیرید؟
** ذاکریان : تنها یک نکته ممکن است مورد سوء استفاده قدرت ها قرار گیرد و آن هم اقداماتی است که دستگاه های فعال در حوزه فرامرزی کشور صورت می دهد. معتقدم همه دستگاه های فعال در حوزه فرامرزی باید در هماهنگی کامل با دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم وارد عمل شوند و هرگونه فرصتی را برای همیاری و همکاری دیگر بازیگران بین المللی علیه ایران به دست آنان ندهند.
پژوهشم**9279**1601**خبرنگار: سیدمحمد موسی کاظمی** انتشاردهنده: شهناز حسنی
