آق قویونلوها
اق قویونلوها نام یکی از سلسله های ترک تبار می باشد که از سال 1378 میلادی تاسیس و به مدت 130 سال حکومت کرده اند و بر قسمت هایی از قفقاز شرق ترکیه و شمال ایران حکومت کرده اند
دوران حکومت آق قیونلوها خصوصا در ایام اوزون حسن و یعقوب یکی از دوران درخشان تاریخ ایران است در عصر اوزون حسن تبريز دوباره رونق خود را باز يافته و بازار تجارتش گرمتر شد. آنها با گشاده دستي و بخششهاي بسيار تعداد زيادي از انديشمندان را گرد خود جمع کردند که از انها می توان به برهان الدین عبدالحمید کرمانی قاضی شربحی و… اشاره کرد. کاخ هشت بهشت در دوران یعقوب سلطان بنا شد و در نزدیکی ان مسجدی زیبا ساختند که بیمارستانی بزرگ و مفید به ان وابسته بود
بهاء الدین قرا عثمان را بنیانگذار سلسله ترکمانان آق قویونلو میدانند.
وی زمانی در خدمت پادشاهان محلی ارزنجان و سیواس و حتی فرمانروایان مصر بود. سپس در آخرین نبرد خود در برابر قرایوسف قراقویونلو در حوالی ارزروم شکست خورد تا این که چندی بعد در سن 80 سالگی درگذشت پس از او فرزندش، علی بیگ بر جای پدر به حکومت نشست دوران علی بیگ دورانی سرشار از درگیری و برخورد با دشمنان بیگانه و همچنین برادرش حمزه بیگ بود تا آن که این دو برادر هر دو با اختلاف چهار سال از یکدیگر درگذشتند پس از آن نوبت به جهانگیر، پسر علی بیگ رسید که شهر ماردین را به پایتختی برگزیده بود. اما جهانگیر نیز به زودی با عموهای خویش، یعنی قاسم بیگ و شیخ حسن وارد جنگ شد…
چندی بعد برادرش اوزون حسن بر جهانشاه(اخرین شاه قراقویونلوها) غالب شد به طوری که عملاً امیران آق قویونلو به وی پیوستند. اوزون حسن یکی از مقتدرترین فرمانروایان و فاتحان آق قویونلو بود.
او پایتحت خود را به تبریز منتقل کرد و همه قبایل و عشایر آق قویونلو را که در آناتولی شرقی اقامت داشتند به ایران فرا خواند به طوری که امپراتوری گستردهای را در آن دیار پایه گذارد.
مورخان، دادگری و رعیت پروری او را ستودهاند.
پس از اوزون حسن پسرش سلطان خلیل که در زمان او در شیراز حکومت داشت به جای پدر نشست. اما دوران حکومت او کوتاه مدت بود و پس از یک سال به دست پسران شیخ علی بیگ مهردار قطعه قطعه شد.
با قتل سلطان خلیل آق قویونلو، برادرش یعقوب بیگ جانشین او شد. یعقوب به مدت 13 سال حکومت کرد که مورخان او را جانشین شایسته اوزون حسن میدانند.
پسر و جانشین یعقوب ، بایسنقر در 896 ق جای پدر را گرفت، اما سال بعد به دست علی برناک گرفتار و به قتل رسید. از طرفی احمد بیگ نیز از مکافات این عمل مصون نماند زیرا یک سال بعد در جنگی با قاسم بیگ کشته شد.
بالاخره الوند بیگ که از نوادگان اوزون حسن بود در 905 ق به تبریز آمد و بر تخت نشست، اما چون در 907 ق از شاه اسماعیل صفوی شکست خورد، به دیار بکر گریخت و سه سال بعد در همان جا درگذشت.
به این ترتیب واپسین فرمانروای این خاندان مراد بیگ است که ده سال پس از قتل الوند بیگ زمانی که در جنگ با یکی از سرداران شاه اسماعیل شکست خورد و مقتول شد، سرش را برای سلطان صفوی فرستادند.
بهاء الدین قرا عثمان را بنیانگذار سلسله ترکمانان آق قویونلو میدانند.
وی زمانی در خدمت پادشاهان محلی ارزنجان و سیواس و حتی فرمانروایان مصر بود. سپس در آخرین نبرد خود در برابر قرایوسف قراقویونلو در حوالی ارزروم شکست خورد تا این که چندی بعد در سن 80 سالگی درگذشت پس از او فرزندش، علی بیگ بر جای پدر به حکومت نشست دوران علی بیگ دورانی سرشار از درگیری و برخورد با دشمنان بیگانه و همچنین برادرش حمزه بیگ بود تا آن که این دو برادر هر دو با اختلاف چهار سال از یکدیگر درگذشتند پس از آن نوبت به جهانگیر، پسر علی بیگ رسید که شهر ماردین را به پایتختی برگزیده بود. اما جهانگیر نیز به زودی با عموهای خویش، یعنی قاسم بیگ و شیخ حسن وارد جنگ شد…
چندی بعد برادرش اوزون حسن بر جهانشاه(اخرین شاه قراقویونلوها) غالب شد به طوری که عملاً امیران آق قویونلو به وی پیوستند. اوزون حسن یکی از مقتدرترین فرمانروایان و فاتحان آق قویونلو بود.
او پایتحت خود را به تبریز منتقل کرد و همه قبایل و عشایر آق قویونلو را که در آناتولی شرقی اقامت داشتند به ایران فرا خواند به طوری که امپراتوری گستردهای را در آن دیار پایه گذارد.
مورخان، دادگری و رعیت پروری او را ستودهاند.
پس از اوزون حسن پسرش سلطان خلیل که در زمان او در شیراز حکومت داشت به جای پدر نشست. اما دوران حکومت او کوتاه مدت بود و پس از یک سال به دست پسران شیخ علی بیگ مهردار قطعه قطعه شد.
با قتل سلطان خلیل آق قویونلو، برادرش یعقوب بیگ جانشین او شد. یعقوب به مدت 13 سال حکومت کرد که مورخان او را جانشین شایسته اوزون حسن میدانند.
پسر و جانشین یعقوب ، بایسنقر در 896 ق جای پدر را گرفت، اما سال بعد به دست علی برناک گرفتار و به قتل رسید. از طرفی احمد بیگ نیز از مکافات این عمل مصون نماند زیرا یک سال بعد در جنگی با قاسم بیگ کشته شد.
بالاخره الوند بیگ که از نوادگان اوزون حسن بود در 905 ق به تبریز آمد و بر تخت نشست، اما چون در 907 ق از شاه اسماعیل صفوی شکست خورد، به دیار بکر گریخت و سه سال بعد در همان جا درگذشت.
به این ترتیب واپسین فرمانروای این خاندان مراد بیگ است که ده سال پس از قتل الوند بیگ زمانی که در جنگ با یکی از سرداران شاه اسماعیل شکست خورد و مقتول شد، سرش را برای سلطان صفوی فرستادند.
